نسبت میان مدرنیته و کشور ایران، و چگونگی ورود و تجلی آن در خاک این سرزمین، همواره موضوعی مناقشه‌برانگیز و بااهمیت بوده و اندیشمندان بسیار را به تفکر و نگارش آثارشان درباره خود واداشته است. کتاب «علم و مدرنیته ایرانی» اثر تقی آزاد ارمکی، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس اهل ایران، از بهترین کتب تألیف شده در این حوزه است. از نظر نویسندۀ کتاب، تفسیرهای متعددی در شکل‌گیری مدرنیته ایرانی مترتب است. عده‌ای ایران را عقب‌مانده و عدۀ دیگری آن را توسعه‌نیافته می‌دانند. گفتمان عقب‌ماندگی هیچ نوع اصلاحی را برنمی‌تابد و مستلزم تخریب همه‌جانبه است. اما برخلا‌ف آن، گفتمان توسعه‌نیافتگی معتقد است که ما حدی از توسعه را پشت سر گذاشته‌ایم؛ اما در مقایسه با غرب همواره با تأخیر توسعه‌ای مواجهیم. ازاین‌رو هر حکومت یا دولتی نسبت به دولت پیش از خود با نگاه انتقادی مواجه است و اعتقاد دارد که سلفش نتوانسته حدی از پیشرفت و توسعه همه‌جانبه را در کشور نهادینه کند و البته دولت حاکم از نظر خودش تمام مساعی‌اش را به کار گرفته تا چنین پیشرفتی را سرلوحه کارش قرار دهد. یکی از توابع و نتایج چنین نگرشی که البته سابقه‌اش به دوران سنت برمی‌گردد و ناشی از به رسمیت نشناختن ساخت‌وساز حکومت‌ها و سلسله‌های قبلی است. ایرانیان در درازنای تاریخ خود همواره از جنگی به شورشی و از شورش به بحران سیاسی و اجتماعی و از آن به انقلاب و جنگ و از همه به یک حادثه طبیعی مبتلا شده؛ این ابتلاهای متعدد از آنان ملتی ویژه ساخته؛ اما هنوز هم در حیرانی و سرگردانی، پاسخی برای این پرسش اساسی ندارد که کجای تاریخ ایستاده و چرا موقعیتش در جهان این‌گونه است؟ باوجودآنکه نگارنده این اثر تلاش کرده تا در حد توان خود به این سوالات جواب بدهد، اما خود او نیز اذعان دارد که مدرنیته ایرانی با تمام فراز و فرودهایش کماکان محل بحث بسیاری است و عده‌ای بر امکان یا امتناع آن جدل داشته و حرف‌وحدیث‌ها، بی‌وقفه در مورد آن ادامه دارد.
کتاب علم و مدرنیته ایرانی
نگارستان اندیشه
تقی آزاد ارمکی
