کتاب سه پژوهش در جامعه شناسی هنر

از زمان شکل‌گیری علم جامعه‌شناسی در قرن نوزدهم و به‌رسمیت‌شناختن آن به‌عنوان یک رشته‌ی دانشگاهی تا به امروز، این علم دچار تحولات فراوانی شده است. با گذر زمان و افزایش پیچیدگی جوامع انسانی، رشته‌های فرعی و متعددی در درون این علم به وجود آمد تا از این طریق، امکان مطالعه و بررسی دقیق‌تر جنبه‌های مختلف جامعه و روابط حاکم بر آن‌ها، ایجاد شود. یکی از این انشعابات که به‌ویژه در سالیان اخیر، موردتوجه خیل عظیمی از متفکران و اندیشمندان قرار گرفته و پژوهشگران و تئوریسین‌های بسیاری در آن مشغول به فعالیت‌اند، جامعه‌شناسی هنر است. این رشته علمی، همان‌طور که از نام آن بر‌می‌آید، به کاوش در روابط متقابل میان آثار هنری و هنرمندان با شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه‌ی آن‌ها و تلاش می‌کند تا نحوه‌ی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این عناصر نسبت به یکدیگر را تبیین کند. این رشته همچنین در پی آن است تا با مطالعه و تفحص در تاریخ اجتماعی هنر، چگونه جوامع مختلف به ظهور هنرمندان خاصی کمک کرده‌اند. به دلیل جذابیت غیرقابل‌انکار این زیرشاخه علمی، محققین زیادی در بخش‌های مختلف آن دست به آزمون‌وخطا زده و آثار باارزشی را خلق کرده‌اند. کتاب «سه پژوهش در جامعه‌شناسی هنر» نوشته‌ی ماکس رافائل، مورخ آلمانی_آمریکایی، و ترجمه‌ی اکبر معصوم‌ بیگی، یکی از بهترین منابع نوشته‌شده در این حوزه است. کتاب حاضر، با وجود همه‌ی فشردگی و پیچیدگی آن، یکی از بهترین مقدمات بر اندیشه‌های نویسنده‌اش، رافائل است. مقاله‌ی نخست آن «پرودون و جامعه‌شناسی هنر» نقدی است بر نظریه‌ی زیبایی‌شناختی پرودون و نتایج حاصله‌اش که در ضمن آن، نویسنده به شرح دیدگاه‌های خود درباره‌ی نقش ویژه و کارکرد رابطه‌ی میان قوای گوناگون انسان، ماهیت ایده‌ی هنری و... می‌پردازد. در مقاله‌ی دوم، «نظریه مارکسیستی هنر»، او اصول ماتریالیسم تاریخی را در مورد آنچه در زمان زیست نویسنده تازه‌ترین و پیشرفته‌ترین نمونه‌های اثر هنری بود، به کار می‌بندد. در مقاله سوم، «پیکاسو»، نویسنده به بررسی چگونگی تکامل هنری پیکاسو پرداخته و شرایط مادی و ایدئولوژیک موثر بر او و همچنین نحوه‌ی واکنشش به این شرایط را بررسی می‌کند. مطالعه‌ی این کتاب به دلیل محتوای قابل‌تأمل آن و همچنین نثر روان و خواندنی‌اش، می‌تواند برای تمامی علاقه‌مندان جامعه‌شناسی هنر بسیار مفید و لذت‌بخش باشد.