علم زمین‌شناسی نشان می‌دهد که در گذشته به‌جای خاک سراسری عراق و ایران اقیانوس وسیعی موجود بوده و رودخانه‌های دجله، فرات و فلات فعلی که رودخانه‌های مزبور در آن جریان دارند وجود نداشت؛ ولی در اثر فشار زمین در عصر میوسن قسمتی از طبقات زمین بالا آمده، فلات ایران را به وجود آورده است و مقارن همان زمان فشار دیگری باعث فرورفتگی نواحی جنوب و ایجاد خلیج‌فارس شده است و رودخانه‌های دجله و فرات نیز موجود همین تحولات ارضی هستند. رودخانه‌های بزرگ دجله، فرات، کارون و کرخه که از کوه‌های ارمنستان (ترکیه) و زاگرس سرچشمه گرفته به انضمام رودخانه‌های جراحی، هندیان و رودخانه‌های کوچک دیگر به خلیج‌فارس می‌ریزند. طبق اسناد و مدارک موجود خلیج‌فارس و جزایر موجود در آن از مدت‌های پیش از میلاد مورداستفاده اقوام و طوایف گوناگون از لحاظ تجارت بوده از آن جمله طبق کشفیات مستر ماکی در سال 1922 میلادی مهر منقوشی در نزدیکی بغداد پیدا نموده که کاملا شبیه به مهرهای مکشوفه در شمال هندوستان است. نامبرده چنین نتیجه می‌گیرد که ارتباط منظمی میان این دو ناحیه، یعنی هندوستان شمالی و نواحی شط‌العرب وجود داشته است و نیز طبق نظر دکـتر تئودور بنت و باتوجه‌به کشف گورهایـی که در جزیره‌ی بحرین دیده شده و از هر بابت شبیه گورهای فنیقی‌ها است. چنین دانسته می‌شود که این دریانوردان جسور که این دریانوردان جسور که در خلیج به آمدوشد دریایـی مشغول بوده‌اند، فنیقی‌ها بوده باشند. ولی برابر نظریه‌ی دکتر هوگارت موضوع گورهایـی که دکتر تئودور بنت مورداستفاده قرار داده و طبق آن اولین دریانوردان خلیج، فنیقی‌ها را تشخیص داده درست نبوده و برابر اکتشافات اخیر و پیداشدن چند قطعه عاج در نمرود (در موزه‌ی بریتانیا است (و انتساب آنها به اهالی شمال شامات و یا آشوری‌ها و همچنین مدارک دیگر ثابت می‌نماید که پیش از فنیقی‌ها، طوایف دیگری به این صفحه‌ها مسافرت نموده و به دادوستد اشتغال داشته‌اند. به‌طورکلی برابر مدارک موجود این آمدوشد از چهارهزار سال پیش از میلاد مسیح رواج داشته است.
کتاب خلیج همیشگی فارس
نشر وزان
فرزاد فره وشی
