کتاب زمان تاریخی

کتاب «زمان تاریخی: پژوهشی در تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری اسلامی» نوشته رضوان سلیم، بررسی تکاملی تاریخ‌نگاری می‌پردازد؛ از ظهور اولیه آن در ایران پیش از اسلام تا روش‌های پیچیده‌ی نجومی و ریاضی که در دوران طلایی ایران اسلامی به اوج خود رسیدند. در واقع، نویسنده در این کتاب به بررسی ابزارها و چارچوب‌های مفهومی پرداخته است که زیرساخت نظام تاریخ‌نگاری اسلامی را شکل داده‌اند. در این راستا، وی با استفاده از منابع اولیه‌ای همچون نسخ خطی، نمودارهای نجومی و رساله‌های قدیمی، روند توسعه‌ی شیوه‌های تاریخ‌نگری را بازسازی می‌کند. وی ابتدا با توضیح نحوۀ انتقال ایده‌ها از منابع یونانی، ایران باستان و هندی، نشان می‌دهد که تبادل فکری پویا در دوران ابتدایی اسلام نقش بسزایی در شکل‌گیری ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد نظام زمان در جهان اسلام ایفا کرده است. این گفت‌وگو میان فرهنگی منجر به توسعه‌ی ابزارهای دقیق تاریخ‌نگری و بنیان‌های نظری شد که مفهوم زمان را به شکلی عمیق و فرهنگی در بر می‌گرفت. وی سپس توضیح می‌دهد که نیازهای عملی مانند تنظیم اوقات نماز و سازماندهی فعالیت‌های اجتماعی و تجاری، زمینه‌ساز نوآوری‌های فنی در اندازه‌گیری زمان شدند. نویسنده استدلال می‌کند که این نوآوری‌ها صرفا دستاوردهای فنی نبوده‌اند، بلکه بازتاب‌دهنده‌ی یک جهان‌بینی فلسفی و دینی بودند که زمان را به عنوان نظم الهی و منبعی ارزشمند می‌دیدند. از طرف دیگر، کتاب به‌دقت بررسی می‌کند که چگونه این نوآوری‌ها در تاریخ‌نگری در ساختارهای اداری و اجتماعی دوران خود تأثیرگذار بوده و ارتباط بین پرسش‌های علمی و هویت فرهنگی را به نمایش گذاشته‌اند. به طور کلی، می توان گفت که این اثر نگاهی جامع به توسعه تاریخ‌نگری و میراث دیرینه آن ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه نظام تاریخ‌نگری اسلامی به عنوان یکی از عناصر کلیدی در شکل‌دهی به زندگی روزمره و هویت فرهنگی عمل کرده است. این کتاب برای پژوهشگران، علاقه‌مندان و تمام کسانی که به بررسی پیوند بین علم، تاریخ و فرهنگ در تمدن عربی-اسلامی علاقه‌مندند، توصیه می‌شود.