کتاب سیر تاریخی تحولات اجتماعی زبان فارسی

کتاب «سیر تاریخی تحولات اجتماعی زبان فارسی» اثر بهمن زندی، پژوهشی دربارۀ رابطۀ دوسویۀ زبان فارسی و تحولات جامعه ایرانی است. این کتاب با نگاهی تاریخی به تحلیل تأثیر عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بر تکامل زبان فارسی می‌پردازد و چالش‌های کنونی این زبان را در بستر تغییرات تاریخی بررسی می‌کند. به عبارت دیگر، هدف اصلی نویسنده، تبیین این نکته است که زبان تنها یک ابزار ارتباطی نیست، بلکه آیینۀ هویت و تحولات جامعه است. وی با استناد به اصول زبانشناسی اجتماعی، نشان می‌دهد چگونه جنگ‌ها، انقلاب‌ها، مهاجرت‌ها و برنامه ریزی‌های زبانی در طول تاریخ، ساختار و کارکرد زبان فارسی را شکل داده‌اند. به باور او، بررسی این تعاملات برای درک مسائل امروزی زبان فارسی، از جمله چالش‌های هویتی، نفوذ زبان‌های خارجی و تغییرات گویشی، ضروری است. به لحاظ ساختاری، کتاب در ۳۳۲ صفحه و در قالب فصل‌های موضوعی سازماندهی شده است. هر فصل به یکی از عوامل کلیدی تأثیرگذار بر زبان فارسی اختصاص دارد. برای مثال در فصلی مهاجرت به عنوان عامل اصلی تماس زبانی و تغییرات گویشی بررسی می‌شود، همراه با مثال‌هایی از تأثیر مهاجرت‌های تاریخی بر زبان‌ها و گویش‌ها. موضوع دیگر جنگ‌ها و انقلاب‌ها است. نویسنده به بررسی تأثیر رویدادهایی مانند انقلاب اسلامی بر گفتمان عمومی و واژگان سیاسی پرداخته است. از طرف دیگر تماس‌های زبان فارسی با زبان‌های دیگر مانند عربی، ترکی و انگلیسی مورد بحث و تفحص قرار گرفته است. قابل ذکر است که نویسنده در هر فصل، ابتدا مبانی نظری را با زبانی ساده توضیح می‌دهد و سپس با ارائه داده‌های تاریخی و مثال‌های ملموس (مانند تغییرات واژگانی در دورۀ قاجار یا نقش مطبوعات در دورۀ مشروطه)، خواننده را به درکی عینی از موضوع می‌رساند. به طور کلی، این اثر نه تنها برای زبانشناسان، بلکه برای تاریخ‌دانان، جامعه‌ شناسان و سیاست گذاران فرهنگی نیز مفید است. نویسنده نشان می‌دهد که تحولات زبانی، بازتابی از تحولات اجتماعی‌اند و بی‌اعتنایی به این رابطه می‌تواند به بحران‌های هویتی بینجامد.