کتاب امپراتوری ایران

گستره امپراتوری ایران باستان در اوج عظمت خود بیش تر منطقه ای را که امروز خاور نزدیک یا خاورمیانه می گویند شامل می شد و از غرب سواحل دریای مدیترانه و از شرق تا مرزهای هندوستان را دربرمی گرفت. در این میان سرزمین اصلی ایران ویژگی بیش تری داشت و شامل ناحیه ای می شد که امروزه ملت ایران در آن سکونت دارد. بخش مرکزی این منطقه متنوع جغرافیایی، فلات گسترده ایران است که به طور متوسط بین هزارتا دو هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد و گستره آن از دریای خزر در شمال تا خلیج فارس در جنوب به حدود هزار کیلومتر می رسد. در منتهی الیه شرقی این منطقه دو کویر نمکی بزرگ، دشت کویر و دشت لوت، قرارگرفته و در غرب، رشته کوه های سر به فلک کشیده و ناهموار زاگرس به طور اریب در امتداد فلات از شمال غربی تا جنوب غربی کشیده شده است؛ در غرب این کوه ها که قله های آن غالبا پوشیده از برف است، فلات به تندی به سوی دشت های هموار آبرفتی دره رودهای دجله و فرات سرازیر می شود و این منطقه ای است که از دیرباز به آن بین النهرین می گفتند. مدت ها پیش از پیدایش امپراتوری ایران، تنوع عظیم سرزمینی و اقلیمی خاور نزدیک و موقعیت استراتژیک آن، این منطقه را برای سکونت بسیار جذاب کرده بود، منطقه ای که به طور طبیعی به چهارراه بزرگ فرهنگ ها تبدیل شده بود. از هزاره چهارم قبل از میلاد و شاید حتی زودتر از آن، این ناحیه پذیرای مهاجرت های ادواری اقوام گوناگون، به ویژه از استپ های پیرامون دریای خزر در شمال بوده است. این گروه ها هم در تنوع قومی و فرهنگی منطقه سهم داشته اند و هم از رفاه و ثروت فزاینده آن سود برده اند. نخستین واحدهای سیاسی که ظاهر شدند، دولت - شهرهای مستقلی بودند که هر یک از یک مرکز شهری تشکیل می شد و اطراف آن را دهکده ها و کشتزارها فراگرفته بودند. سرانجام گروه هایی از این دولت های کوچک در ملل واحدی ادغام شدند، برخی حالتی تهاجمی یافتند و با گردآوردن ارتش های بزرگ سرزمین های همسایه خود را فتح کردند و نخستین امپراتوری ها را به وجود آوردند. این امربه پیدایش الگویی برای توسعه فزاینده نظامی و سیاسی انجامید؛ اوج این توسعه پیدایش پهناورترین امپراتوری خاورمیانه در تاریخ یعنی امپراتوری ایران بود.