کتاب شیخ ابوالحسن خرقانی

شیخ ابوالحسن خرقانی از عرفای بزرگ قرن چهارم و پنجم یعنی زمان سلطنت غزنویان است. او در روستای خرقان در نزدیکی بسطام از توابع شهرستان شاهرود متولد شد. در بزرگی او همین بس که خواجه عبدا... انصاری از شاگردان و مریدان او بوده است. او سواد نداشت اما سخنانش سینه به سینه نقل شده تا به ما رسیده است. گفته‌های او آمیخته با اندوه است اما رنگ و بوی اخلاقی دارد. از این رو، مریدانش سخنان او را می‌نوشتند و به این سو و آن سو می‌فرستادند. خود خرقانی گفته است نه استاد داشته است و نه شاگرد اما مقام ارشاد را از ابوالعباس قصاب گرفته است. ابوالحسن خرقانی قطب روزگار خودش بوده است و بسیاری از جویندگان حقیقت به دیدار او رفته‌اند. مجموعه‌ای از سخنان یا اقوال او وجود داشته است که مشایخ دیگر از جمله عین‌القضات همدانی به آن‌ها استناد ‌کرده‌اند. منبع عطار نیز در ذکر شیخ ابوالحسن خرقانی در تذکره‌اولیا نیز همین سخنان است. این امر نشانگر مقبولیت سخنان او در میان اقشار مردم در زمان‌های مختلف است، در عصر ما هم احوال و اقوال او بارها گردآوری و چاپ شده‌اند.
پژوهش‌گران غربی نیز از دیرباز به خرقانی توجه ویژه داشته‌اند و به‌طور مفصل و یا به‌اختصار به او پرداخته‌اند. کتاب ابوالحسن خرقانی نوشتۀ کریستین تورتل تازه‌ترین و اولین کار مستقل فرنگی دربارۀ خرقانی است. خانم کریستین تورتل پیش‌تر اسرارنامه عطار و تمهیدات عین‌القضات را به فرانسوی ترجمه و منتشر کرده است، بنابراین ارزش این کتاب در این است که کاملا در حیطه‌ی کار و تحقیق اوست.
این کتاب مقدمه‌ای دارد تحت عنوان آگاهی‌های مکتوب مربوط به خرقانی که تورتل در آن منابع خودش را برای تالیف این کتاب شرح می‌دهد. این کتاب براساس دو منبع است یکی کتاب «نورالعلوم» که مولف آن ناشناخته است اما قطعا از نزدیکان خرقانی بوده است، این اثر به شکل خلاصه به ما رسیده است. منبع دیگر تذکره‌اولاولیا عطار است به نظر می‌رسد عطار نسخۀ کامل نورالعلوم را در دست داشته است و در شرح احوال خرقانی از آن بهره گرفته است.
دربارۀ خرقانی، سیمایی از خرقانی، شخصیت‌های مهم روزگار خرقانی، خرقانی صوفی بی‌عنوان و محمود فاتح سیری‌ناپذیر و... تعدادی از عنوان‌های اصلی و فرعی این کتاب هستند. دیدار محمود غزنوی و خاقانی از جمله قسمت‌های جذاب و خواندنی این کتاب است.
زندگی و قوال عرفای ایرانی همواره مورد توجه عامۀ مردم و همین‌طور علاقمندان و پژوهش‌گران فرهنگ و عرفان ایرانی بوده است، کتاب ابوالحسن خرقانی نیز می‌تواند رضایت این خوانندگان را جلب کند و به گنجینۀ عرفان و ادب ایرانی اضافه شود.