پژوهش هایی که در حالت ایده آل، جمع آوری و بیان ادلّه درباره موضوع خاصی است و نویسنده می خواهد بگوید رای صاحبان فلان نظریه چیست و ارزش بازگویی دقیق تر را دارد و خواننده را با نظر خود هم رای و به او اطلاعات منسجم تری ارائه کند. این دست آثار جنبه اطلاع رسانی یا روشنگری دارد و از مواردی نیست که انتظار می رود نویسنده در آن صاحب نظریه باشد. مثلا، اگر از شما بخواهند درباره یکی از تعلیمات دین اسلام، یا درباره آرای یکی از فیلسوفان، فقیهان، عارفان و مفسّران یا درباره مقایسه دو روش در تفسیر یکی از آیات قرآن بحث کنید، در این موارد شما مقاله علمی از نوع روشنگرانه می نویسید. هدف از این نوع مقالات یا پایان نامه ها این است که نویسنده اطلاعاتی جدید یا صرفا با چارچوبی جدید و دقیق برای خواننده فراهم می کند. در این نوع پژوهش ابتدا باید در بخش مروری بر گذشته، پیشینه ( ۵) بحث را برای خواننده روشن کنید تا در ادامه معلوم شود شما چه نوآوری در این پژوهش دارید. به این دست پژوهش ها، پژوهش های توصیفی و گاهی « موضوع محور » هم گفته می شود. در این جا نویسنده یا محقق در پی پاسخ دادن به سوال یا سوال هایی است که با کلمه پرسشی « چگونه » طرح می شود. در این نوع تحقیق، طرح سوال لازم است ولی نیاز به ارائه فرضیه تحقیق نیست. غالب پایان نامه ها در رشته های مطالعات اسلامی و مطالعات فرهنگی موضوع محورند و ازاین رو، محقق در مرحله تکمیل پیشنهاده تحقیق لازم نیست در بخش فرضیه ها چیزی بنویسد. خواهیم دید که این دست پژوهش ها صورت کمتر پیچیده ای دارند و الگوی طبقه بندی و چینش اطلاعات ( ۶) بر آن ها حاکم است. باید توجه داشت که آثار صرفا توصیفی علی الاصول در دانشگاه های معتبر تحقیق درجه عالی تلقی نمی شوند.