امروزه «ولایت فقیه» به عنوان یک اصل محوری در نظام حکومتی اسلام، موضوع مباحث عمیق و مفصلی قرار گرفته است، اما تحولات اجتماعی و ظهور مسائل جدید، انجام مطالعات بیشتر در ابعاد گوناگون فقهی و حقوقی این مساله را ضروری کرده است.
پیشینه بحث ولایت فقیه به دورانی باز می گردد که فقه شیعه از حالت پراکندگی به صورت تبویب و ترتیب درآمد. این مسئله گرچه ریشه کلامی دارد، اما جنبه فقهی آن موجب شده تا فقها از ابتدا آن را در ابوب فقهی مطرح کنند.همگی فقها اصل ولایت فقیه را پذیرفته اند،اما در طریق اثبات آن اختلاف نظر دارند. برخی ثبوت ولایت فقیه را از راه «حسبه» و به عنوان یک تکلیف شرعی به نحو واجب کفایی دانسته اند و برخی آن را یک «منصب» و به نیابت از ولایت کبری می دانند. اکثر فقهای سلفنظر دوم را برگزیده اند.
امام راحل (قدس سره) نیز ولایت فقیه را یک منصب می دانند. ایشان به شکل گسترده ای این مسئله را از دو بعد کلامی و فقهی مورد بررسی قرار داده اند، که نگارنده از محضر ایشان، در حوزه نجف اشرف بوده است.
در این نوشتار، ولایت فقیه از دیدگاه فقها مطرح شده و مسائلی از قبیل مناصب ولی فقیه، حدود و اختیارات او در حکومت و مفهموم «ولایت مطلقه فقیه» بررسی شده است. همچنین فصول جداگانه ای به بحث درباره بیعت، اصل شوری، نظارت همگانی، اصالت نقش مردم در حکومت اسلامی و مبانی مشروعیت آن، اختصاص یافته است.
کتاب ولایت فقیه
تمهید
محمدهادی معرفت
