کتاب ژاپن چگونه ژاپن شد؟

ژاپن یک کشور قدیمی است و گفته می شود نخستین امپراطوری آن ۶۶۰ سال قبل از میلاد مسیح تشکیل شد. این کشور که در جنوب شرقی قاره آسیا قرار دارد، از چهار جزیره بزرگ و حدود چهار هزار و دویست جزیره کوچک تشکیل شده است. جدا بودن ژاپن از قاره آسیا سبب شد تا از بسیاری جریانات خاک اصلی قاره آسیادور بماند. به طوری که اشاره خواهد شد همین موقعیت ویژه جغرافیایی یکی از عوامل اصلی پیشرفت سریع آن محسوب می شود. ساکنان اولیه ژاپن را «آینوها» تشکیل می دادند که برخلاف ژاپنی های قدیم دارای قد بلند و ریش انبوه بوده اند. بعضی از مورخان معتقدند که آنها از قفقاز و از راه سیبری به ژاپن آمده بودند و بعد از ورود مهاجران جدید، به شمال، یعنی جزیره هکایدو، رانده شدند. اکنون آنها، اقلیت کوچکی را در شمال کشور تشکیل می دهند. مردم ژاپن در مقایسه با بعضی ملل دیگر از نظر نژادی و قومی تقریبا یکسان و متجانس هستند؛ البته آن طور هم که تصور می شود، ژاپنی ها از نظر نژادی خالص نیستند. وجود چهره های مختلف در این کشور بیانگر این واقعیت است. به هر حال نبود اختلاف های شدید نژادی و قومی یکی دیگر از عوامل موفقیت این کشور در رشد و توسعه سریع اقتصادی آن محسوب می شود.
هدف این نوشته ریشه یابی دلایل فرهنگی توسعه ژاپن است، تا بعضی از پیش نیازهای توسعه شناسایی شود. روش مطالعه، تاریخی و تطبیقی است؛ مقایسه شاخص های غیر اقتصادی توسعه، از قرن شانزدهم به بعد، یعنی دوره «ادو» را نیز شامل می شود.
این کتاب ماحصل سال های تامل و تفکر درباره علل موفقیت ژاپن و عدم موفقیت ایران در نیل به توسعه است. تاملاتی که چه به هنگام حضور ۲۸ ساله در دانشگاه شهید بهشتی و چه به هنگام حضور دو سال پایانی در دانشگاه ارومیه و چه به هنگام دوران بازنشستگی به بعد، همیشه در ذهنم حضور داشته است. حضور سالی دوبار در ژاپن این امکان را فراهم کرد که از نزدیک با وجه مشخصه های نظام اقتصادی سیاسی این کشور آشنا بشوم و کتاب در دست صرفا اثری کتابخانه ای نباشد.