چون ملاقات قاضی همدانی با احمد غزالی بزرگ ترین حادثه و اساسی ترین محرک تمام عمر او بوده است، باید در مورد آن به تفضیل سخن گفت. هنگامی که عین القضات نسبت به عقاید خود یقین عقلی به دست آورد گمان برد که به مقصودش رسیده، لیکن این حقیقت زود بر او جلوه گر شد که عالم های دیگری غیر از عالم عقلی وجود دارند و در نتیجه دست یافتن به آن عالم ها به یقین های دیگری خواهد رسید. این دریافت را قاضی همدانی چنین بیان می کند: چشم بصیرت کم کم گشوده می شد و در این اثناء راه هایی را که نزدیک بود راه طلب مرا به ماوراء قطع کند جستجو می کردم و تقریبا یک سال در این حالت به سر بردم و...