کتاب حاضر حاصل مطالعات درازمدت نویسنده درباره جریان تاریخ نگاری در سرزمین های اسلامی و پژوهش در متن تاریخ اسلام و ایران است. حاصل آن به غیر از این کتاب، صدها مقاله و کتاب در مورد حوادث ریز و درشت، اصطلاحات حقوقی، اداری و سیاسی، تاریخ سلسله ها و سلسله های حاکم بر سرزمین های اسلامی، دوره های خاص تاریخی، اوضاع و احوال و حوادث روزگار است. این کتاب شامل مطالبی درباره ی حاکمان بزرگ، کتابشناسی گسترده منابع مهم و معتبری در تاریخ ایران و اسلام و بسیاری از زمینه های دیگر است.
در بخشی از کتاب آمده است:
" پیش از بحث درباره ظهور تاریخ نگاری در سرزمین های اسلامی، لازم است موضوع و مفهوم تاریخ روشن شود. موضوع هر علم، به تعریف رایج قدیم، چیزی است که در آن از عوارض ذاتی بی واسطه با بأواسطة آن علم بحث می شود . به عبارت دیگر، موضوع امری است که در آن به بحث و تأمل می پردازیم، مانند تصور و تصدیق که موضوع علم منطق است؛ انسان که موضوع علم پزشکی است؛ با عدد که موضوع علم حساب است. بنابرین حیات و اندیشه آدمی و تحولات و جلوه ها و نتایج آن همه موضوع علم تاریخ است. اما مفهوم صورتی است از شیء که در عقل حاضر می شود، یا بر مجموع صفاتی که تصور شی منضمن آن است، یعنی معنایی کلی از آن حاصل می شود، اطلاق می گردد و می توان گفت مجموع صفات ذاتی شیء را مفهوم آن دانسته اند، مانند جسم نامی حساس ناطق که مفهوم کلی انسان از آن حاصل می شود. بنابراین مفهوم تاریخ ، صورتی کلی از مجموع خصایص و صفات همان تحولاتی است که موضوع تاریخ به شمار می رود، پس این تعبیر از تاریخ یعنی شناخت هرچه میشر گردد، از دیدگاهی میان موضوع و معنای تاریخ مشترک است."
کتاب تاریخ نگاری در قلمرو اسلام
فرهنگ جاوید
صادق سجادی
