کتاب تاریخچه انقلابات جهان-جلد2

نهرو، مردی که بعد از استقلال هندوستان به پاس مبارزات شبانه روزی خویش به نخست وزیری هند رسید (در ضمن اینکه سیاستمداری ورزیده و مبارز بود، در ادب و تاریخ و جامعه شناسی نیز دست داشت) در مورد شیوه نفوذ استعماری در هند گفته بود: (…خنده استعمار به مراتب وحشتناکتر و پرتلفات تر از گلوله های آن است و استعمار با این سلاح بر هندوستان دست یافت زیرا کمتر هندی و کمتر آسائی را می توان یافت که لبخند دوستانه را دوستانه پاسخ نگوید… و استعمار از این خصیصه ذاتی هندی ها بهترین استفاده را کرد…) نهرو، راست می گفت و در ضمن، استعمار نیز درست عمل می کرد زیرا اگر در آمریکا، استعمارگران با مردمی وحشی! روبرو بودند، در آسیا ملت های متمدن با تاریخ های بیش از هزار سال در مقابل آنان قرار داشتند. از سوی دیگر اولین کشتی های بازرگانی که ظاهرا برای تجارت و باطنا برای اجرای مقاصد سیاسی و استعماری به سواحل هندوستان رسیدند، متعلق به شرکت های تجارتی فرانسوی و انگلیسی بودند. اشخاص مختلف، مخصوصا تجار بنادر و صرافان پولدار، و توانگر شهرها، سرمایه ای ترتیب می دادند و کاروانی از کشتی های مختلف را به آسیا می فرستادند. همه افرادی که به هندوستان می رفتند، اعم از دریانوردان و حسابداران و نمایندگان بازرگانی و دیگر ماموران، همه غیرنظامی بودند و در ضمن برای اینکه از حمایت دولت های خود نیز برخوردار باشند، سهمی از آنچه بدست می آوردند (و در حقیقت باید گفت که می چاپیدند!) برای دولت کنار می گذاشتند و این سهمیه بعدها بقدری زیاد شد که دولت های استعماری تصمیم گرفتند که حمایت های خود را بیشتر و جدی تر (و با برنامه تر!) کنند و نکته جالب توجه اینجا بود که هر دولت استعماری برنامه حمایتی خود را از گروه های اعزامی موقعی جدی تر و وسیع تر می کرد که موفقیت هیات های تجارتی در سرزمین های موردنظر بیشتر و موقعیت آنها مستحکم تر می شد.