کتاب لب لباب معنوی

لب لباب از کتابهای گران سنگ و بسیار سودمند کاشفی به زبان فارسی است که تا کنون پنج قرن از عمر آن می گذرد و هنوز غبار کهنگی و ستار فراموشی بر سرو صورت سایه نگسترده است و تلخیص چنین نفیس و مطبوع جای آن را نگرفته است. این کتاب در ایران نخستین بار از روی نسخه خطی معتبری متعلق به کتابخانه حاج سید نصرالله تقوی به سال 1319 هجری شمسی در تهران به وسیله بنگاه افشاری چاپ و انتشار یافت. و پس از آن نیز بارها به دست چاپ و نشر سپرده شد، از جمله بنگاه انتشاراتی اساطیر آن را چاپ و منتشر کرده است و در سال 1383 انتشارات اساطیر برای دومین بار آن را تجدید چاپ کرد. و آخرین بار این کتاب به وسیلة موسسه فرهنگی صراط در خزان 1386 هجری شمسی در قطع وزیری، 618 صفحه، با جلد و طرح خط نستعلیق در کاغذ مرغوب با پیشگفتاری از عبدالکریم سروش در تهران به چاپ رسید. و همة اینها حکایت از اهمیت و ارزشمندی این کتاب دارد. مرحوم ملاحسین واعظ با ذوق و سلیقه و هنرنمایی که در نگارش و تألیف داشت، لب لباب را در ساختار بدیع پدید آورده و اصول هندسی آن را بر اساس سه عین استوار ساخته است. در حالی که هر عینی با چندین نهر (جمعا 16 نهر) و هر نهری با چندین رشحه (جمعا 78 رشحه) سامان یافته است، به این هدف که عین اول جامع اطوار شریعت باشد و عین دوم مخزن اسرار طریقت و عین سوم مطلع انوار حقیقت. این سه عین سه قاعدة کتاب است که هرکدام به سهم خویش اجزای اثر (نهرها و رشحه ها) را محکم و روان ساخته است، زیرا هر عینی چند نهر و هر نهری مشتمل بر رشحات مطهر و مظهر تفاصیل جمل است. و به مقتضای مقام هر کلامی به بهترین وجه بیان و بسط یافته است. چنانکه او خود در مقدمه کتاب چنین گفته است:
«... لاجرم جهت انفجار میاه این معانی سه عین متعین ساخت، که عین اول جامع اطوار شریعت باشد، و عین دوم مخزن اسرار طریقت و عین سوم مطلع انوار حقیقت. و باز اجراء زلال نوال، هر عینی را چند نهر (کلا 16 نهر) که مشتمل بر رشحات مطهر و مظهر تفاصیل جمل آن باشد مقرّر کرد. و در هر محل که سخن مستدعی بسطی یا مقتضی توضیحی خواهد بود فی الجمله به طریق خیر الکلام در آن باب شروعی خواهد رفت...».