علاقه مند کردن کودکان به مطالعه و دنیای کتاب ها، یکی از بزرگترین هدیه هایی است که می توانیم به آن ها بدهیم. تحقیقات نشان می دهد کتاب خواندن همراه با کودکان، و گفت و گو درباره ی مطالب خوانده شده با آن ها، در حقیقت مؤثرترین راه برای افزایش بهره ی هوشی آن ها به حساب می آید. وقتی با فرزندتان کتاب می خوانید، تنها در حال کمک به توانایی های درک مطلب در او نیستید، بلکه همچنین با این کار علاقه ای عمیق به مطالعه و کتاب ها را در او پرورش می دهید.
وقتی کودکان مطالعه کردن را دوست داشته باشند، به تدریج کتاب های مورد علاقه شان را به شکل مستقل انتخاب می کنند، به کتابخوان های بهتری تبدیل می شوند، در تمامی حوزه های آموزشی پیشرفت می کنند، و البته دانش و اطلاعات بیشتری را نسبت به افراد غیر کتابخوان به دست می آورند.
آیا کودک شما هر روز مطالعه می کند، نه به خاطر این که مجبور است، بلکه چون خودش دوست دارد؟
برخی از والدین، کتاب های تصویری برای کودکان خردسال خود می خرند با این امید که آن ها به کتاب خواندن علاقه پیدا کنند. با این وجود، تا دوره ی متوسطه، اغلب کودکان فقط کتاب هایی را می خوانند که توسط مدرسه برای آن ها تعیین شده است. در ایالات متحده آمریکا، دو سوم تمام دانش آموزان تا پایان دوره ی متوسطه، در مهارت های نوشتاری و درک مطلب به نمره های متوسط به بالا دست پیدا نمی کنند.
اما چه اتفاقی می افتد؟ پاسخ این است که مطالعه کردن در دوران کودکی، به یک عادت تبدیل نشده است. خردسالان عاشق ورق زدن صفحات کتاب ها و نگاه کردن به تصاویر آن ها هستند. کودکان حتی شاید در سال های نخست مدرسه از کتاب خواندن لذت ببرند. مطالعه اما کار آسانی نیست، و زندگی مدرن نیز آنقدر شیوه های زیادی را برای سرگرم شدن به ما ارائه می کند که شاید کتاب خواندن برای بسیاری از کودکان بیش از این که یک سرگرمی به نظر برسد، کاری زحمت آور جلوه می کند. همین موضوع باعث می شود آن ها هیچ وقت به این درک شگفت انگیز نرسند که خواندن یک کتاب خوب می تواند لذت بخش تر از تقریبا همه چیز باشد!
چگونه می توانیم کودکان را به کتاب خواندن علاقه مند کنیم؟ چگونه می توانیم به کودکان کمک کنیم کتاب های مورد علاقه‌شان را پیدا کنند و به انتخاب خودشان و نه از روی اجبار، آن ها را بخوانند؟ در این مطلب به راهکارهایی می پردازیم که می توانید با به کارگیری آن ها، عشق به کتاب خواندن را در کودکان خود پرورش دهید به طوری که این علاقه مندی تا دوران بزرگسالی با آن ها همراه باشد.
از همان نخستین روزها با صدای بلند برای کودک کتاب بخوانید.
بله، نوزادان بیش از آن که تصور می کنیم پیرامون خود را درک می کنند، و اگرچه نمی توانند پاسخی بدهند، تمامی اطلاعاتی را که می شنوند پردازش می کنند. نخستین سال های زندگی، مهم ترین دوران برای گسترش توانایی های زبان به حساب می آید و کودک هر چه کلمات بیشتری را بشنود، این گسترش با سرعت بیشتری اتفاق می افتد. بنابراین کتاب خواندن برای نوزادان را هرگز فراموش نکنید.
کتاب خواندن با کودک قبل از زمان خواب را به یک عادت تبدیل کنید.
خواندن قصه قبل از خوابیدن اگر هر شب انجام شود، روندی را به وجود می آورد که کودک می تواند به آن عادت کند. علاوه بر این، کتاب خواندن برای کودکان اندکی قبل از خواب به آن ها کمک می کند پس از گذراندن یک روز شلوغ، به آرامش بیشتری دست پیدا کنند. این کار همچنین رابطه ی شما و کودک را تقویت می کند. تشویق کودکان به انجام این روتین ممکن است باعث شود آن ها با افزایش سن، خودشان این کار را ادامه دهند.
مى دانست تام فکر مى کرد که او کتاب ها را به دلیل شادتر بودن به زندگى ترجیح مى داد؛ اما حتى در صفحات کتاب ها هم آدم ها ترک مى شدند و ارتباطشان را به هم مى زدند و کسانى را که دوست داشتند از دست مى دادند. در زندگى هم درست مثل کتاب ها، آدم ها عاقبت مى رفتند سراغ عشق هاى تازه. پس فرقى بین کتاب ها و زندگى وجود نداشت: هر دویشان هم قصه هاى شاد داشتند و هم قصه هاى تلخ. از کتاب «کتابفروشی کوچک بروکن ویل» اثر «کاترینا بیوالد»
«همراه با» کودکان بخوانید نه فقط «برای» آن ها.
با این که کتاب خواندن برای کودک بسیار مهم است، اما دخیل کردن آن ها در این کار به همان اندازه اهمیت دارد. به جای خواندن سریع کلمات یکی پس از دیگر و رد شدن از صفحه ها، زمانی را در نظر بگیرید تا با کودک درباره ی اتفاقات هر صفحه گفت و گو کنید و نظرش درباره ی اتفاقات بعدی بپرسید. این که به کودک بیاموزید مطالب خوانده شده را درک کند، درست به اندازه ی مطالعه کردن مهم است.
به آن ها اجازه دهید صفحات را ورق بزنند.
تصور کنید در حال خواندن کتاب برای کودک خردسال خود هستید و تنها کاری که او می خواهد انجام دهد، ورق زدن صفحه ها است؛ این وضعیت می تواند برای بزرگسالان کاملا خسته کننده باشد: وقتی هنوز چند کلمه هم نخوانده اید اما کودک چند صفحه جلوتر رفته است. با این وجود، مهم است که کتاب خواندن برای کودکان تجربه ای لذت بخش باشد، تا آن ها را به این کار علاقه مند کند.
اگر به شکل پیوسته به آن ها اجازه ندهید در صفحات جلو و عقب بروند و آن ها را مجبور کنید که به صفحه ای که نمی خواهند، نگاه کنند، فقط در حال دلسرد کردن آن ها نسبت به کتاب خواندن هستید. صحبت کردن درباره ی اتفاقات هر صفحه باعث می شود آن ها زمان بیشتری را به هر کدام از صفحات اختصاص دهند، اما به شکل کلی اگر کودک می خواهد صفحات را ورق بزند، این اجازه را به او بدهید.
مجموعه ای متنوع از کتاب ها در خانه داشته باشید.
وجود یک کتابخانه در خانه، برای همه ی کودکان مفید است. این کتابخانه حتما نباید بزرگ یا پر زرق و برق باشد و حتی می توان گوشه ای از یک اتاق را با جعبه یا قفسه به کتابخانه تبدیل کرد. مهم ترین نکته این است که کتاب ها در دیدرس و دسترس کودک باشند و همچنین طیفی گسترده و متنوع از آثار وجود داشته باشد تا کودک هر چه را که خودش می خواهد انتخاب کند. از کتاب های تصویری گرفته تا آثار داستانی و غیر داستانی، موضوعات کتاب ها باید متنوع باشد تا کودک به کتاب خواندن علاقه پیدا کند و علاقه مند باقی بماند.
درست زمانی که می خواستم بروم دختر را دیدم که آنجا زانو زده است. کوهی از ویرانی در اطرافش نوشته، طراحی و ایجاد شده بود. او کتابی را محکم در آغوش گرفته بود. کتاب‌دزد فارغ از هر چیزی مأیوسانه آرزو می کرد به زیرزمین بازگردد، تا به نوشتن ادامه دهد یا آنچه را که نوشته بار دیگر بخواند. وقتی دوباره به آن ماجرا فکر می کنم، می بینم تمام این ها را به وضوح می شد در چهره اش دید. امنیت و در خانه بودن چیزهایی بود که او به شدت مشتاقشان بود، اما نمی توانست از جایش تکان بخورد. علاوه بر این دیگر زیرزمینی باقی نمانده و به بخشی از منظره ی ویران بدل شده بود. خواهش می کنم، یک بار دیگر به من اعتماد کنید. می خواستم دست نگه دارم و روی زمین زانو بزنم. دوست داشتم بگویم «متأسفم، بچه.» اما اجازه ی این کار را نداشتم. زانو نزدم؛ حرفی نزدم. در عوض، مدتی محو تماشای او شدم. وقتی توان راه رفتن پیدا کرد، دنبالش راه افتادم. او کتاب را زمین انداخت. زانو زد. از کتاب «کتاب دزد» اثر «مارکوس زوساک»
اجازه دهید کودک، موضوع را خودش انتخاب کند.
اگر به کودک خود یک کتاب داستان داده اید اما او ترجیح می دهد یک مجله را بخواند، جلوی او را نگیرید. البته همیشه باید اطمینان حاصل کنید چیزی که می خوانند مناسب سن آن ها باشد؛ اما تا جایی که معقول به نظر می رسد، اجازه دهید اثری را که خودشان می خواهند، مطالعه کنند. همین نکته که کودکان خودشان در حال انتخاب یک موضوع برای مطالعه هستند، نشان می دهد در علاقه مند کردن آن ها به کتاب خواندن موفق عمل کرده اید!
فعالیت هایی را درباره ی کتاب هایی که خوانده اید، انجام دهید.
ساختن یک بازی یا فعالیت سرگرم کننده که از دل کتاب هایی که خوانده اید به وجود آمده، راهکاری بسیار مؤثر برای تشویق کودکان به کتاب خواندن است: به عنوان نمونه، کشیدن شخصیت های کتاب مورد علاقه ی کودک، یا اجرای صحنه های مورد علاقه ی آن ها همراه با هم. این کار همچنین به کودکان کمک می کند کتاب های خوانده شده را بهتر درک کنند.
کودک را قبل از این که آماده باشد، مجبور به یاد گرفتن خواندن نکنید.
سرعت و چگونگی رشد توانایی های مختلف در هر کودک، با دیگران متفاوت است. در حالی که برخی کودکان خیلی زود آماده ی آموختنِ خواندن می شوند، این اتفاق برای بسیاری دیگر رقم نمی خورد. اگر کودک شما به این کار علاقه مند است، به هر طریق او را تشویق کنید، اما مجبور کردن کودک باعث می شود او احساس کند کتاب خواندن یک وظیفه و کار اجباری است، و نه چیزی که قرار است لذت بخش باشد.
گمشده در سایه ی قفسه های کتابخانه، چیزی نمانده که از روی نردبان بیفتم. دقیقا نیمی از پله های نردبان را بالا رفته ام. از روی نردبان تا کف کتابفروشی، یا سطح همان سیاره ای که همین چند دقیقه پیش پشت سر گذاشتم، فاصله ی زیادی است. نوک قفسه ها خیلی دور به نظر می رسد و این بالا خیلی تاریک است. کتاب ها کیپ تا کیپ هم چیده شده اند و به کوچک ترین بارقه ی نور اجازه ی عبور نمی دهند. اینجا هوا کمی هم رقیق تر از آن پایین است. فکر می کنم همین الان یک خفاش دیدم! محکم زندگی عزیز را چسبیده ام، یک دستم نردبان و دست دیگرم لبه ی قفسه ی کتابخانه را گرفته، از شدت فشار انگشت هایم سفید شده است. چشم هایم خط بالای بند انگشت هایم را دنبال می کنند تا به قفسه ی مورد نظر برسند و بالاخره آنجا می بینمش. همان کتابی است که دنبالش بودم. اما اجازه بدهید کمی به عقب برگردم. از کتاب «کتابفروشی 24 ساعته آقای پنامبرا» اثر «رابین اسلوان»
کتاب خواندن همراه با کودک را پس از این که خواندن را یاد گرفت، متوقف نکنید.
این نکته که کودک شما می تواند به تنهایی کتاب بخواند به این معنی نیست که باید مطالعه کردن با او را کنار بگذارید. افزایش سن کودکان چیزی از اهمیت کتاب خواندن همراه با آن ها کم نمی کند. معمولا وقتی کودکان خواندن را می آموزند، با کتاب های ساده و کوتاه شروع می کنند. اما شما همچنان می توانید داستان های بلندتر و با کلمات بیشتر را برای آن ها بخوانید و با این کار، به آن ها کمک کنید ساختارهای زبانی و واژگان پیچیده تر را یاد بگیرند. این کار همچنین به حفظ روتین مطالعه و گرم نگه داشتن رابطه با کودک کمک می کند.
خودتان یک الگو باشید و جلوی کودکان کتاب بخوانید.
خلق یک الگو برای کودکان، همیشه مهم است. اگر خودتان کتاب خواندن را دوست دارید، جلوی کودک خود کتاب بخوانید. اگر علاقه ای به کتاب ها ندارید، می توانید یک مجله یا روزنامه را مطالعه کنید. به هر صورت، اگر خودتان یک الگو باشید و اثری را انتخاب کنید و در حضور کودکان خود بخوانید، آن ها نیز ممکن است از شما پیروی و کتابی را برای خواندن انتخاب کنند.
همراه با کودک به کتابخانه بروید.
رفتن به کتابخانه به همراه کودکان می تواند به یک عادت بسیار خوب تبدیل شود. کتابخانه ها، طیفی گسترده از کتاب ها را در خود جای داده اند و همچنین، محیطی آرام و آرامش بخش دارند. کودکان در کتابخانه می توانند با آثار متنوعی آشنا شوند که ممکن است در خانه در دسترس نباشد. با این کار همچنین می توانید کتاب های متفاوت را قرض بگیرید تا بهتر با سلیقه ی کودک خود آشنا شوید.
گفتم: «ببخشید!» کتاب را محکم کوبید روی میزش و زل زد به من. گفتم: «اومدم این ها رو پس بدم.» و کتاب هایی را که دستم بود، روی پیشخان گذاشتم. اسم یکی‌شان بود «چگونه یک زیر دریایی بسازیم» و اسم آن یکی «خاطرات یک چوپان». کتابدار داخل جلد را نگاه کرد تا ببیند موعد برگرداندن کتاب ها کِی بوده. از وقتشان نگذشته بود. من همیشه کار را سر وقتش می کنم و هیچ وقت چیزی را دیر تحویل نمی دهم. مادرم این جوری بارم آورده. چوپان ها هم همین طورند. اگر سفت و سخت به برنامه‌شان پابند نباشند، گوسفند کامل قاطى می کند و به سرش می زند. کتابدار خیلی نمایشی روی برگه مُهرِ «برگردانده شد» زد و برگشت سر کتاب خواندنش. گفتم: «دنبال چند تا کتاب هم هستم.» بدون این که سر بالا بیاورد و نگاه کند، جواب داد: «پایین پله ها بپیچ راست. راهرو رو صاف برو تا برسی به اتاق 107.» ردیف درازی از پله ها را پایین رفتم، پیچیدم راست، راهرو کم نوری را رفتم تا همان طور که قرار بود، به اتاقی رسیدم که شماره ی 107 داشت. کتابخانه را خیلی رفته بودم اما این که زیرزمینی دارد برایم تازه بود. از کتاب «کتابخانه عجیب» اثر «هاروکی موراکامی»
در انتها باید گفت علاقه مند کردن کودکان به کتاب ها، از مهم ترین کارهایی است که پدرها و مادرها می توانند انجام دهند. کاشتن بذر علاقه به مطالعه از همان نخستین سال های زندگی در کودکان، فواید بی شماری دارد و می تواند به آن ها کمک کند در آینده به کتابخوان های بهتر و باهوش تری تبدیل شوند. هیچ چیز بهتر از مشاهده ی کودکی نیست که در حال لذت بردن از خواندن کتابی است که خودش انتخاب کرده است.
فهرست برترین کتاب های کودک در جهان
