کتاب اومانیسم و رنسانس

چه کسی، امروز، می تواند ادعا کند که بنیادهای جهان کنونی بدون ارجاع به اومانیسم و رنسانس فهم پذیراند؟ سده های پانزدهم و شانزدهم اروپا مجموعهٔ فعالیت های بشری را در راستایی سمت وسو دادند که از بسیاری نظرها هم چنان راستای فعالیت های امروز ما شمرده می شود. بی باکی در روحیهٔ انتقادی، فرازآمد مقام فرد، گذر از دنیایی بسته به جهانی بی کران و سرانجام از هم پاشیدگی یگانگی مسیحیت، درمجموع، جهش ها و گسست هایی بودند که برآمد مدرنیته را نمودار کردند. تاریخ نگاران سدهٔ نوزدهم با ملاحظهٔ این انقلاب فرهنگی که تصویر انسان از خود و جهان را زیروزبر گرداند، از «اومانیسم» سخن به میان آوردند. البته این واژه پیش از اینان نیز وجود داشت، اما آن ها ارزش و حیثیتی به این واژه بخشیدند که از آن پس کاستی نپذیرفت. این واژه که از واژهٔ آلمانی Humanismus الگوبرداری شده بود سبب ارزشیابی اصطلاح های لاتینی رایج در دورهٔ رنسانس شد مانند humaniores literae «ادبیاتی که انسانی تر می گرداند» و studia humanitatis «مطالعهٔ آن چه انسانی است». هرچند نام «اومانیست» در دورهٔ رنسانس، دست کم در سرزمین ایتالیا، ناشناخته نبود، اما در کاربستی ویژه محدود ماند؛ بدین سان که نام humanista به گونه ای مشخص، استاد فن سخن وری معنی می داد. درواقع، تاریخ نگاران سدهٔ نوزدهم با پذیرانش واژه ای عام می خواستند واقعیتی را درک کنند که از پهنهٔ ویژهٔ آموزشی بسیار فراتر می رفت. در دید آنان، «اومانیسم» جنبشی زیبایی شناختی، فلسفی، مذهبی و مدنی می نمود که در سدهٔ پانزدهم در ایتالیا پدید آمد و در سدهٔ پسین در سراسر اروپا بال گسترد. جنبشی که از رهگذر برخوردی زندگی بخش با متن های بنیادین جهان باستان (یونان و روم)، ارج مندی انسان را می ستاید.