کتاب هیوم، نیچه، و ریشه های غیرعقلانی امر سیاسی

آریا مکنت در "هیوم، نیچه، و ریشه های غیرعقلانی امر سیاسی"، با کنار هم قرار دادن دو متفکر ظاهرا متفاوت، پژوهشی فلسفی و متقاعدکننده را درباره‌ی بنیادهای ناپایدار اندیشه‌ی سیاسی مدرن آغاز می‌کند: "دیوید هیوم"، شکاک روشنگری، و "فردریش نیچه"، منتقد تیزبین عقل‌گرایی مدرن. مکنت استدلال می‌کند که سیاست، به‌جای آن‌که بر عقل و پیشرفت استوار باشد، اساسا بر نیروهایی غیرعقلانی چون عاطفه، عرف، باور و اسطوره بنا شده است.
این اثر صرفا مقایسه‌ای سطحی میان هیوم و نیچه نیست، بلکه گفت‌وگویی عمیق و زیرزمینی میان آن‌ها را درباره‌ی ماهیت جامعه‌پذیری، اقتدار و باور ترسیم می‌کند. هیوم، که غالبا به‌عنوان چهره‌ای لیبرال و تجربه‌گرا شناخته می‌شود، در اینجا به‌گونه‌ای نو بازخوانی می‌شود: اندیشمندی که ضرورت احساسات، عادت و حتی بی‌خردی را در حفظ نظم سیاسی می‌فهمد. نیچه، به نوبه‌ی خود، این بینش را رادیکالیزه کرده و نشان می‌دهد که چگونه نیروهای غیرمنطقی-از اسطوره و زیبایی‌شناسی تا کینه و قدرت-پایه‌های فرهنگ، اخلاق و فرمانروایی را می‌سازند. تز اصلی مکنت این است که هر دو متفکر، در قالبی متفاوت، پندار مشروعیت عقلانی سیاست را به چالش می‌کشند. آن‌ها نشان می‌دهند که سیاست نه عرصه‌ی استدلال، که میدان مدیریت توهمات، احساسات جمعی و عرف‌های تاریخی است-و این نیروهای غیرعقلانی نه مانعی در برابر سیاست، بلکه پیش‌شرط‌های امکان آن هستند.
موضوعات اصلی مورد بررسی در این کتاب عبارتند از:
- **عرف و احساسات:** مکنت با الهام از هیوم، نشان می‌دهد که نهادهای سیاسی نه از طراحی عقلانی، بلکه از دل عادت‌های تاریخی و احساسات تثبیت‌شده برمی‌خیزند.
- **نقد عقل‌گرایی:** هر دو متفکر، هر یک به شیوه‌ای خاص، بنیادهای عقل‌گرایی روشنگری را در سیاست به پرسش می‌گیرند.
- **اسطوره و قدرت:** نیچه از طریق تبارشناسی، نشان می‌دهد که چگونه اسطوره‌ها، زیبایی‌شناسی و خاطرات تاریخی، معماری قدرت و فرمان‌روایی را شکل می‌دهند.
- **نارضایتی از مدرنیته:** مکنت تصویری از سیاست مدرن ترسیم می‌کند که در تضادی اساسی گرفتار شده: **میل به عقلانیت جهان‌شمول** در کنار **وابستگی به نیروهای غیرعقلانی و میراث‌های پیشامدرن**.
این کتاب با نثری دقیق و فلسفی، خوانش‌های عمیق از متون اولیه را با جاه‌طلبی نظری تلفیق می‌کند. مکنت میان دقت تحلیلی و تخیل تفسیری تعادلی هنرمندانه برقرار کرده و اثری فراهم آورده که برای دانشجویان و علاقه‌مندان نظریه سیاسی، فلسفه قاره‌ای و تاریخ اندیشه منبعی غنی و قابل تأمل است.
"هیوم، نیچه، و ریشه های غیرعقلانی امر سیاسی" مداخله‌ای جسورانه و به‌موقع در بحث‌های امروزین درباره‌ی اقتدار، باور و مرزهای عقل است. آریا مکنت با دنبال‌کردن مسیر دو تن از متفکران تأثیرگذار، ما را با این واقعیت روبه‌رو می‌کند که سیاست، بیش از آن‌که بر ایده‌ها استوار باشد، بر احساسات، اسطوره‌ها و ساختارهای تاریخی ناآگاه تکیه دارد. در عصر سیاست پسا‌حقیقت، پوپولیسم و قطبی‌شدن ایدئولوژیک، این کتاب ابزاری مهم برای فهم لایه‌های عمیق‌تر و کمتر مرئی حیات سیاسی ما فراهم می‌آورد.