کتاب آن چه یافت می نشود

دربارۀ مولوی به‌مثابۀ یک شاعر، حکیم متأله و عارفی سرمست که ادعا می‌کرد «سخنم مست و دلم مست و خیالات تو مست» در قالب کتاب، مقاله و پایان‌نامه در حوزۀ نقد دانشگاه و فرادانشگاهی بسیار نوشته‌اند و خواهند نوشت. چاپ و انتشار بیش از هزاروسیصد اثر پژوهشی در بازۀ زمانی حدود نودساله فقط در واحد مقاله‌نویسی، گویای جایگاه او در ذهن و ضمیر منتقدان و محققان ادبی است. از سویی دیگر حضور پررنگ اندیشه و گفتمان مثنوی‌پژوهی و مولوی‌شناسی در واحد کتاب و پایان‌نامه/ رساله که خود داستان دیگری است، نشان از حضور پررنگ و موثر اندیشه و آثار مولوی در تحقیقات ادبی معاصر دارد. این کتاب حاصل درک و دریافتی ولو نیم‌کاره از اندیشۀ مولوی در حوزه‌های گوناگون است. در ابتدا تصویری از مولوی‌پژوهی در ایران معاصر به دست داده شده و سپس در فصل نخست در دو بخش به مولوی و متفکران پرداخته شده است. در بخش «مولوی و متفکران غیرایرانی» اندیشه و نگاه مولوی با هشت شخصیت تأثیرگذار جهانی در زمان‌ها و مکان‌های مختلف از حکیمان شرق گرفته تا متفکران غرب به صورت مقایسه‌ای و گفتگویی بررسی شده است. بر این اساس به ترتیب آراء و اندیشه‌های لائودزه، سقراط، کرکگور، داستایوفسکی، جیمز، باختین، جرجیوف و دریدا در برخی از زمینه‌ها و حوزه‌ها و در تعامل با اندیشه‌های مولوی بررسی و تحلیل شده است. در بخش دیگر این فصل نیز مولوی در کنار اندیشه‌های چهار متفکر ایرانی به بوتۀ نقد کشیده شده است؛ از اندیشه‌های ابوالفضل رشیدالدین میبدی گرفته تا شمس تبریزی و از ملااحمد نراقی گرفته تا زرین‌کوب. نگاهی دیگر به مجموعۀ منظومۀ فکری مولوی نشان می‌دهد که در ساحت‌های مختلف معرفت‌شناختی و از میان مولفه‌های هستی‌شناسی، جهان‌شناسی، خداشناسی، انسان‌شناسی و.... بیشترین توجه را به مقولۀ انسان‌شناسی و ابعاد و ساحت‌های مختلف آن داشته است. در فصل دوم این موضوعات مطرح شده است: چهرۀ واقعی مولوی در گفتگوهای مکاتبه‌ای، تحلیل قصۀ ناکجاآباد شقاوت در مثنوی با توجه به بحران‌های انسانی، بررسی و تحلیل ماهیت درد و رنج در مثنوی، بررسی و تحلیل مفهوم ارتباط‌های چهارگانۀ بشری در مثنوی، بازکاوی بیتی از ابیات مثنوی، پیام‌های جهانی مولوی برای انسان امروز، بررسی و تحلیل رمان ملت عشق و کیمیاخاتون با رویکرد به زندگی مولوی و نشانه‌شناسی غزلی از مولوی. در فصل پایانی نیز که به تحلیل و نقد کتاب‌شناسی مولوی اختصاص دارد، دو کتاب «اشارت‌های دریا بوطیقای روایت در مثنوی» و «روایت سر دلبران: بازجست زندگی و تجارب تاریخی مولوی در مثنوی» بررسی و تحلیل شده است.