منطق سهروردی در حکمة‌الإشراق سه جزء اصلی دارد: نظریۀ تعریف، منطق موجّهات، و آموزۀ مغالطات. سهروردی پس‌از نقد نظریۀ مشائی تعریف، به طرح نظریۀ اشراقی تعریف می‌پردازد. در این کتاب نشان داده می‌شود که هم آن نقدها، و هم این نظریۀ جدید، از ابن‌سینا برگرفته شده و به دست سهروردی پخته و پرورده شده‌اند. منطق موجّهات سهروردی، چنان‌که در این کتاب توضیح داده می‌شود، به شیوه‌های مختلفی قابل تفسیر و صورت‌بندی است؛ ولی یکی از جذّاب‌ترین و قابل‌دفاع‌ترین تفسیرها متعلّق به تونی استریت است که بر پایۀ آن، منطق موجّهات سهروردی پیش‌دیدی قرن‌سیزدهمی از تفسیر قرن‌بیستمی پل تام برای منطق موجّهات ابن‌سینا است. در مغالطات نیز کتاب آشکار می‌سازد که سهروردی، درست به اقتفای ابن‌سینا، مواضع جدلی را از اصول راهبرد مناظره به «مغالطات تعریف» دگرگون می‌کند و مغالطات ارسطویی را به‌منزلۀ «مغالطات استدلال» برمی‌گیرد؛ و بدین سان، همچون بوعلی، به‌موازات دوگانۀ تعریف / استدلال، دو گونه از مغالطات را از هم متمایز می‌کند: مغالطات تعریف و مغالطات استدلال.
کتاب ترجمه و شرح رساله معرفت و اشراق در اندیشه سهروردی
نور اشراق
حسین ضیایی تربتی
