کتاب «از غزالی تا رازی» به قلم ایمن شحاده، اثری پژوهشی است که تحولات مهم الهیات و فلسفۀ اسلامی را در طول قرن های ششم تا دوازدهم، با تمرکز بر غزالی و فخر رازی، بررسی می کند. این کتاب مختصر، ابتدا با بیان فضای سیاسی و فکری آن زمان در سرزمین های اسلامی، به ویژه ایران که مرکز فلسفه اسلامی بود، بیان می کند. او سپس به سراغ بررسی اندیشه های غزالی، به خصوص کتاب تهافت الفلاسفه می رود که در آن غزالی به نقد ادعاهای متافیزیکی و معرفی فیلسوفان زمان خود پرداخته است. فخرالدین رازی، یکی دیگر از شخصیت‌های برجسته در فلسفه اسلامی، به‌خاطر آثار گسترده‌اش در کلام، فلسفه و علم شهرت دارد. شحاده، رویکرد رازی به فلسفه را بررسی می کند و تلاش های او را برای ادغام فلسفه عقل گرایانه با الهیات اسلامی توضیح می دهد. آثار رازی مانند «مفاتیح الغیب» نشان دهنده تعهد او به استفاده از عقل و منطق برای درک متون و مفاهیم دینی است. این در حالی است که رویکرد غزالی مبنی بر تأکید بر عرفان، کاملا مقابل رویکرد علمی رازی قرار می گیرد. شحاده از تأثیراتی که این فلاسفه بر بعد از خودشان گذاشتند نیز بحث می کند. به بیان نویسنده، انتقادات غزالی نسبت به عقل فلسفی منجر شده بود تا پس از آن رویکرد محاتاطانه تری نسبت به عقل گرایی در مباحث دینی اتخاذ شود. در مقابل، ادامه و بسط روش های عقل گرایانۀ رازی پس از غزالی نیز باعث شده بود تا اساسا ایدۀ فلسفه، با وجود انتقادات بسیار غزالی، کنار نرود. نکتۀ قابل توجه راجع به این کتاب این است که ایمن شحاده، نویسندۀ کتاب، خود یک نسخه شناس حرفه ای است و برای نوشتن این رساله از نسخ اصلی بهره برده است. با توجه به کمیت قلیل منابع پژوهشی در فلسفۀ اسلامی و تخصص شحاده، این کتاب می تواند یکی از ارزشمندترین منابع برای دانشجویان و علاقه مندان به فلسفه اسلامی، کلام اسلامی و الهیات اسلامی معرفی شود.
کتاب از غزالی تا فخر رازی
نگاه معاصر
ایمن شحاده
