کتاب نظریه کوانتوم و تفرقه در فیزیک

"نظریه کوانتوم و تفرقه در فیزیک" یکی از آثار فلسفی مهم کارل پوپر، از تأثیرگذارترین فیلسوفان علم، است. در این کتاب، پوپر به نقد مبانی مکانیک کوانتومی می‌پردازد، به‌ویژه تفسیر کپنهاگی که توسط نیلز بور و ورنر هایزنبرگ ارائه شده است. او این دیدگاه را که واقعیت فیزیکی وابسته به مشاهده‌گر و ذاتا احتمالاتی است، به چالش می‌کشد و در مقابل، از تفسیری واقع‌گرایانه دفاع می‌کند. این اثر بخشی از"پس‌نوشته‌ی منطق اکتشاف علمی' او محسوب می‌شود و نشان‌دهنده‌ی نگرانی‌های گسترده‌ترش درباره‌ی فلسفه‌ی علم، به‌ویژه نقد ذهنیت‌گرایی در نظریه‌های علمی است.
پوپر تفسیر غالب مکانیک کوانتومی را که مبتنی بر عدم‌قطعیت و نقش مشاهده‌گر است، نقد می‌کند. او معتقد است که این رویکرد منجر به «شکاف» در فیزیک شده است-تقسیمی میان کسانی که به یک جهان‌بینی جبرگرایانه و واقع‌گرایانه پایبندند و کسانی که تفسیر ابزارگرایانه و نامعین را می‌پذیرند. در برابر این دیدگاه، پوپر بر وجود یک واقعیت فیزیکی مستقل از مشاهده تأکید می‌کند و تلاش دارد تفسیری عینی‌تر از مکانیک کوانتومی ارائه دهد. یکی از مباحث کلیدی کتاب، تحلیل "پارادوکس EPR" (پارادوکس اینشتین-پودولسکی-روزن) است. پوپر از این پارادوکس برای نشان دادن نابسندگی مکانیک کوانتومی به‌عنوان یک نظریه‌ی کامل استفاده می‌کند. او استدلال می‌کند که این نظریه باید با دیدگاهی منسجم‌تر و مبتنی بر رئالیسم علمی اصلاح شود تا بتواند به‌طور موثرتری ویژگی‌های بنیادین واقعیت فیزیکی را توضیح دهد.
این کتاب به مضامینی بنیادین در فلسفه‌ی علم، از جمله ماهیت واقعیت، مرزهای دانش بشری، و مناقشه‌ی بین رئالیسم و ابزارگرایی در فیزیک، می‌پردازد. پوپر نظریه‌ی معروف خود درباره‌ی "ابطال‌پذیری" را به مکانیک کوانتومی تعمیم می‌دهد و معتقد است که نظریه‌های علمی باید قابل آزمایش باشند و نه صرفا ابزارهای ریاضی برای پیش‌بینی. علاوه بر این، "نظریه کوانتوم و تفرقه در فیزیک" با مسائل گسترده‌تر معرفت‌شناسی نیز درگیر است. این کتاب محدودیت‌های دانش علمی و نقش آزمون‌های تجربی را در کشف واقعیت‌های عینی بررسی می‌کند و با تفاسیر رایج‌تر مکانیک کوانتومی در تقابل قرار می‌گیرد. استدلال‌های پوپر نه‌تنها به نقد فلسفی مکانیک کوانتومی می‌پردازد، بلکه بر روش‌شناسی علم و معیارهای ارزیابی نظریه‌های علمی نیز تأثیرگذار است.
"نظریه کوانتوم و تفرقه در فیزیک" نقدی جدی و تأمل‌برانگیز بر مبانی فلسفی مکانیک کوانتومی است. پوپر با چالش کشیدن دیدگاه‌های رایج، به‌ویژه تفسیر کپنهاگی، تلاش می‌کند چشم‌اندازی واقع‌گرایانه‌تر را جایگزین رویکردهای متداول کند. این کتاب برای هر کسی که به پیوند میان فلسفه و فیزیک علاقه‌مند است، و همچنین برای کسانی که به دنبال درک عمیق‌تر از مبانی مفهومی نظریه‌ی کوانتوم هستند، اثری ضروری محسوب می‌شود.