کتاب هفت آزمایش با دین

«هفت آزمایش با دین» نوشته‌ی جاناتان جانگ، کاوشی گسترده و از نظر فکری بلندپروازانه است درباره‌ی نحوه‌ی برخورد روان‌شناسی تجربی معاصر با دین. جانگ، دانشمند شناختی و محقق دین، در این اثر فرض رایج «دین به‌مثابه پدیده‌ای غیرمنطقی و ناسازگار» را به چالش می‌کشد. او با بهره‌گیری از روان‌شناسی شناختی، نظریه‌ی تکامل و داده‌های تجربی، نشان می‌دهد چگونه باور به خدایان، ارواح یا نظم اخلاقی، طبیعی‌ترین برآمد شناخت انسان است-و چرا این باورها در فرهنگ‌های مختلف تداوم می‌یابند.
او باور دینی را نه انتزاعی فلسفی یا امری صرفا ایمانی، بلکه رویدادی روان‌شناختی می‌داند. پرسش اصلی او این نیست که آیا باورهای دینی درست هستند یا نه، بلکه آن است که این باورها چگونه پدید می‌آیند، چه عملکردی در ذهن دارند و تحت چه فشارهای تکاملی شکل می‌گیرند. مباحثی همچون دوگانه‌انگاری شهودی ذهن و بدن، تشخیص عاملیت و باور به خدایان اخلاقی از جمله مفاهیمی هستند که نشان می‌دهند ذهن انسان به‌طور طبیعی مستعد تفکر ماوراءالطبیعی است. در ادامه، جانگ نقش دین را در رفتار فردی و پویایی اجتماعی بررسی می‌کند. آیین‌های مذهبی، تابوها و نمادهای مقدس را نه پدیده‌هایی تصادفی، بلکه محصولات تقویت‌شده‌ی حافظه، توجه و احساسات انسانی می‌داند. اعتقاد به پاداش و مجازات الهی نیز می‌تواند انسجام اجتماعی و همکاری گروهی را افزایش دهد. از این منظر، دین نه یک باقی‌مانده‌ی کهن، بلکه محصول جانبی (و حتی سودمند) عملکرد ذهن انسان است. در سراسر کتاب، جانگ میان وضوح و ظرافت تعادلی دقیق برقرار می‌کند. او از اغراق در توان علوم شناختی پرهیز دارد و دیدگاه‌های مخالف را با انصاف تحلیل می‌کند. در عین اتکا به داده‌های تجربی، کتاب برای خوانندگانی از حوزه‌های فلسفه، دین‌پژوهی و علاقه‌مندان عمومی به پرسش‌های معنا نیز قابل‌فهم و جذاب است.
در پایان، «هفت آزمایش با دین» مشارکتی جدی و گاه تحریک‌آمیز در علم شناختی دین به شمار می‌رود. این اثر خواننده را دعوت می‌کند تا به باور نه چون انتخابی آزاد یا آموزه‌ای الهیاتی، بلکه به‌مثابه فرآیندی روانی با ریشه در ویژگی‌های بنیادین ذهن بشر نگاه کند. با این تغییر جهت از الهیات به سوی شناخت، جانگ پرسش‌های کهن دین را در قالبی تازه و مدرن بازمی‌اندیشد.