کتاب ایران در بحران

در توضیحات پشت جلد کتاب می خوانیم: «اگه سلسله صفوی از بین نرفته بود، آینده ی ایران احتمالا چندان تفاوتی نمی کرد. گسستی رخ نداد. عصر صفویه را دوره ی مهمی از تارخ ایران شناختن یک مطلب است و آن را فصل مقدر غایت گرایانه ای از یک روایت حماسی ناسیونالیستی دانستن مطلبی دیگر. در این مطالعه ی تفسیری به طیف وسیعی از علل محیطی، اقتصادی و بالاتر از همه سیاسی، خواهیم پرداخت تا نشان دهیم که چگونه تعامل دولت و جامعه با جهان خارج به گونه ای که اتفاق افتاد پیش رفت و تضعیف و سقوط صفویه را به دنبال آورد. منظور تبیین سرنوشت صفویه است نه توضیح علل "ناکامی" ایران در پیروی از تجدد اروپایی. این دومی موضوع دیگری است. ج. ئل موکیر در کتاب اخیرش راجع به ظهور قدرت صنعتی بریتانیا می نویسد "دشمن اصلی رشد اقتصادی ... تلکه گیر ها و دزد ها و انگل ها بودند که اقتصاددان ها محترمانه تر رانت خوار می نامیدندشان، کسانی که چپاول و بهره برداری از کار دیگران را آسانتر از این می دیدند که خودشان به کارهای اقتصادی مولد بپردازند" مدارک معتبر زیادی در دست نیست که نشان دهد اگر افغان ها (یا اجنبی های دیگری) به ایران نیامده بودند، رانت خواری از مقام شیوه مسلط کسب درآمد در ایران عزل می شد.» در قسمتی از کتاب می خوانیم: «خط سیر صفوی از بعضی جنبه ها مصداق نظریه مشهور "جزر و مد" تاریخی ابن خلدون درباره ی دولت های پیشامدرن خاورمیانه است. شاهنشاهی صفوی از نظر عمر کوتاه و سقوط ناگهانی اش نمونه ی بهتری از امپراتوری عثمانی است و به لحاظ الهام دینی یاریگر ظهورش و کاهلی کتاب بخش سقوطش بیشتر به امپراطوری مغول [= تیموریان هند] مانند است. اسماعیل، جنگاور فرهمند، به سلطان حسین، شاه ضعیف النفس دربار پرورده، منتهی می شود؛ و رزمندگان قزلباشی که در تسخیر سرزمین به اسماعیل یاری داده اند و به نام مذهبی موعودگرا دولتی در آن بنا کرده اند جای خود را به درباریان بی تحرکی می سپارند که مخده ی نرم کاخ را به زین سخت اسب ترجیح می دهند و از جنگ می پرهیزند و کشور را در معرض یورش دسته ی دیگری از عشایر قوی پنجه قرار می دهند.»