کتاب دانش نشانه گذاری در خط فارسی

واضح است بجز برخی علایم سجاوندی چون نقطه که در زبان فارسی سابقه داشته است و کم وبیش در برخی از آثار نوشتاری قدیم فارسی با آن روبرو می شویم، غالب علایم نشانه گذاری به عنوان یک مجموعه، برآیند یا محصول آشنایی ایرانیان با آثار غربی است که در اثر ترجمه در معرض دید، تأمل و تفکر نویسندگان ایرانی قرار گرفته است. با وجود شباهت ریشه ای زبان فارسی با زبانهای غربی و تفاوت با زبان عربی که به سبب وجود اعراب نیاز چندان به نشانه گذاری ندارد برخی نابرابریهای زبان فارسی و زبانهای غربی مانند شیوهٔ املا و تفاوت دیداری و نوشتاری (از راست به چپ) و ...، ناهماهنگیها و اختلافاتی در کاربرد نشانه های نوشتاری پدید آورده است. چه بسا نشانه هایی که در زبان انگلیسی، کاربردی خلاف زبان فارسی دارد یا نشانه ای در فارسی معطل مانده است؛ بنابراین باید توجه داشت که پاره ای علایم نشانه گذاری در برخی نوشته های اروپایی وجود دارد که نه تنها کاملا در زبان نوشتاری فارسی کاربرد ندارد، بلکه به دلایلی چند، کاربردی متفاوت با زبان فارسی دارد: ۱. به علت تفاوت در نحوهٔ نگارش زبان فارسی (از راست به چپ، بر خلاف از چپ به راست غالب نوشته های غربی)، صورت نوشتاری برخی از علایم متفاوت است؛ مانند نگارش ویرگول، نقطه ویرگول، علامت سوال و ...؛ ۲. علاوه بر وجود نشانه هایی چون «مدّ»، «تشدید» و مصوتهای کوتاه فتحه، ضمه، کسره، علایم نصب و جر و ضمّ عربی؛ حروف پرنقطه و پردندانه در زبان فارسی چندین برابر حروف زبانهای اروپایی چون انگلیسی و فرانسوی است؛ به همین دلیل وجود این نشانه ها و حروف در بسیاری از موارد از به کار بردن نشانه های نگارشی جلوگیری می کند یا ضرورت کاربرد آن را از بین می برد؛ ۳. آداب نشانه گذاری در زبان نوشتاری غربی ثبات چندانی ندارد؛ از این رو شاهد تحولات فراوان در نشانه گذاری غربی نسبت به سجاوندی فارسی هستیم؛ ۴. در زبان فارسی هر گونه افراط و تفریط در نشانه گذاری از زیبایی و تأثیرگذاری کلام می کاهد؛ زیرا زبان فارسی بر خلاف زبانهای اروپایی، کلمات به جای تأکید بر «تکیه» دار بودن، به کوتاهی و بلندی یا امتداد کمی هجاها تکیه دارد.