کتاب کارنامه خورش

"سالی چنان افتاد که به آذرآبادگان به روستاها و در تابستان به سر می بردم به سروا و آن دهکده ها مرا بود به فرمان شاهنشاه و آن جای بودند خانگی و فرزندان من. مرا خوب بود به نگاه کردن در نامه های تازی و پارسی. و آن فراهم نبود. ازیرا که یک تنه به لشکرگاه آمده بودم... بر خود فرو پیچیدم و اندیشه ها کردم که مرا پیشه باید که روزگار بگذرد و روز و شب به سر آید و یادگاری باشد به تازی و پارسی... شبی بانوی من گفت: «بیا تا چامه گوییم که شب بس دراز است و افسون خواب، چامه است.» گفتم «نخست تو گوی و من نیز داستانی به یاد آرم و دیگر شب گویم؟» سرود که «خورش های ایران زمین چند گونه است؟» گفتم «چه دانم. خوردنی و پختنی زنان سازند و پزند. تو گوی هر آنچه دانی از این دست و من تو را نگارنده باشم."

در باب تاریخ نگاری های ایران زمین، نویسندگان مسائل متفاوتی از شرح جنگ ها تا قرارداد ها و یا آداب و رسوم و آیین و سنن را تحت پوشش قلم خود قرار داده اند اما کمتر کسی پیدا می شود که تاریخ را از دیدگاه خوالیگری به ثبت برساند. در این میان نادر میرزا، شاهزاده ی خوش ذوق ایرانی، با ثبت دستور غذاهایی که در زمان قاجار به سفره های درباریان و مردم عادی زینت می بخشیده، نقش مهمی در ثبت بخش بزرگی از تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم ایفا کرده است. نادر میرزا که با نگارشی روان و شرح های مفرح، همراه با همسر خود این اثر را شکل داده اند، یک به یک خوراک های رایج دوره ی خود را انتخاب کرده و در مورد دستور طبخ آن ها توضیح می دهند. دقت و انسجام نگارشی نادرمیرزا و تسلط او به علوم و ادبیات زمان خود، این اثر را از یک دستور آشپزی ساده به فرهنگ نامه و کتاب تاریخی تبدیل کرده است که شرح خاطرات شخصی او از جمله زندانی شدن او و تعاملات وی با شاهسون ها، دیدارهای مهم و مهمانی های مرسوم، رویدادهای مهم سیاسی اجتماعی در روزگار ثبت کتاب، تاریخچه ی خوراک های محلی و آداب و رسوم صرف غذا را در آن گنجانده است. نثر کتاب بسیار دلنشین و ادبیات نادر میرزا سرگرم کننده و جذاب است. نحوه ی پیدایش غذاهای جدید، وصف طعم هر غذا و اصطلاحاتی که شخص نگارنده آنان را ابداع کرده بود، ارتباطات اجتماعی و نوع ارتباط شاهزاده با همسر خود که او را در جای جای اثر خانه خدای، کدبانو، بانوی سرای و بانوی من مورد خطاب قرار می دهد از قسمت های جالب و قابل توجه این کتاب محسوب می شود. این اثر با نام کارنامه ی خورش یا دستور غذاهای نادر میرزا قاجار به کوشش نازیلا کاظمی توسط انتشارات اطراف به چاپ رسیده است.