شادروان آندره گدار برای اولین بار در سال ۱۹۳۶ مقالاتی منتشر نمود که در ضمن آن این مطلب را روشن کرد که از قرن چهارم هجری به بعد مساجد ایران از سبک ساختمانی قدیمی ایران در عهد ساسانیان مانند کاخ فیروز آباد و سروستان وطاق کسری پیروی نموده اند و با کمال قدرت اظهار نمود که از آن تاریخ به بعد ساختن مساجد ایرانی به سبک عربی بکلی منسوخ شد.
ولی این مطلب هنوز روشن نشده است که قبل از آن تاریخ چگونه در ایران مساجدی به سبک عربی ساخته شده بود و اصولا سبک مسجد عربی چی است ؟
بنابراین ملاحظه میشود که هنوز مسئله تاریخ تشکیل مساجد اسلامی کاملا روشن نشده است و آقای پروفسور دکونل، شایسته ترین دانشمندی بود که میتوانست این مطالب را تحت بررسی قرار دهد و ترجمه آن برای هم میهنان ما از ضروریات بود و آقای مهندس هوشنگ طاهری بخوبی از عهده این کار بر آمده است.
در بخشی از کتاب آمده است:
" پیغمبر و جانشینان اولیه او که از هر گونه تجمل بیهوده صرفنظر میکردند ، بهیچوجه نخواستند از قدرت روزافزون سیاسی و مذهبی خویش جهت ایجاد کاخهای عظیم وعبادتگاههای مجلل استفاده نمایند .
ولی در سال ۶۶۱ میلادی تغییری اساسی بوجود میاید و خلافت به خانواده امویان میرسد و محل خلافت از مدینه به دمشق منتقل میگردد . اینجا ، در پایتخت قدیمی سوریه ، بزودی ایجاد عبادت گاههایی برای مذهب فاتح آغاز میشود که از نظر تجمل ، در مقایسه با معابد کفار و کلیسای مسیحیت ، چیزی کسر ندارد و برای آنکه از نظر تشریقات در خشان در باری ، پایین تر از حکومت بیزانس نباشد ، میبایستی فعالیت شدیدی را در این زمینه شروع کنند . به این ترتیب در زمان حکمروایی این حکومت جدید ، فعالیت های ساختمانی زیادی آغاز میشود . با دادن وسایل لازم و کارگر که از سرزمینهای تابعه میرسید و بکمک استادکاران یونانی ، سوری و ایرانی بر شدت این فعالیت افزوده میشود و اصول تزیینی عهد عتیق که شکل شرقی بخود گرفته تا سر حد امکان مراعات میگردد ."
کتاب هنر اسلامی
مولی