کتاب مرلوپونتی برای معماران

کتاب «مرلوپونتی برای معماران» نوشته جاناتان هیل، استاد و پژوهشگر حوزه معماری و فلسفه، اثری است که فلسفه پدیدارشناسانه موریس مرلوپونتی را به دنیای طراحی و ساخت فضا پیوند می‌زند که هدف آن بازکردن پنجره‌های فکری جدید برای معماران از طریق ایده‌های فلسفی است. هیل در این اثر نشان می‌دهد چگونه نظریات مرلوپونتی درباره بدن، ادراک و فضای زیسته می‌توانند درک معماران از فرایند طراحی و تجربه کاربران از فضا را دگرگون کنند. مرلوپونتی، فیلسوف فرانسوی قرن بیستم، بر نقش بدن به عنوان واسطه اصلی تجربه جهان تأکید داشت. او معتقد بود انسان جهان را نه از طریق ذهن انتزاعی، بلکه از طریق جسمانیّت خود درک می‌کند. مفاهیم کلیدی او مانند «زیست‌جهان» (جهان تجربه روزمره) و «در جهان‌ بودن» ‌بر این ایده استوارند که بدن و محیط در تعاملی دائمی قرار دارند. هیل این ایده‌ها را به عنوان پایه تحلیل خود در حوزه معماری به کار می‌گیرد. او توضیح می‌دهد‌ چگونه معماری فقط با نگاه بصری درک نمی‌شود، بلکه از طریق حرکت، لامسه، صدا و حتی بوی فضا تجربه می‌گردد. به عنوان مثال، پیاده‌روی در یک راهرو باریک یا نشستن در یک سالن بزرگ، ادراکی چندحسی ایجاد می‌کند که مرلوپونتی آن را «تاریکی فعال» می‌نامد؛ یعنی بدن پیش از تفکر، با فضا تعامل برقرار می‌کند. ‌بر‌اساس نظریه مرلوپونتی، بدن و محیط مرز مشخصی ندارند، بلکه در‌هم‌تنیده‌اند. هیل این ایده را در تحلیل پروژه‌های معماری به کار می‌برد. مثلا طراحی یک پلکان نه‌تنها باید از نظر زیبایی‌شناسی جذاب باشد، بلکه باید با ریتم حرکت بدن و احساس تعادل انسان هماهنگ شود. همچنین مرلوپونتی بین «فضای هندسی» (انتزاعی و کمّی) و «فضای زیسته» (کیفی و تجربی) تمایز قائل می‌شود. هیل در همین راستا بحث می‌کند که معماران اغلب تحت تأثیر نرم‌افزارهای طراحی و مفاهیم انتزاعی، فراموش می‌کنند که فضا باید برای بدن انسان معنادار باشد. او از معماران میخواهد به‌جای تکیه صرف بر نقشه‌ها، به تجربه حسی کاربران توجه کنند. در پایان قابل ذکر است که نویسنده برای توضیح تمام مباحث خود از مثال‌های واقعی مختلف و مطالعات موردی متعدد بهره گرفته است.