کتاب سنگ نبشته داریوش بزرگ در بیستون

کتاب «سنگ نبشته داریوش بزرگ در بیستون (اکدی-بابلی)» نوشته‌ی فلورنس ملبرن‑لابا که در سال ۱۹۹۴ به منتشر شده است، پژوهشی دقیق، تخصصی و نوآورانه درباره نسخه‌ی اکادینی (بابلی) کتیبه‌ی سه‌زبانه شاهنشاه داریوش بزرگ در نقش‌برجسته بیستون به شمار می‌آید. این اثر با عبور از فهم صرف ترجمه‌ای ساده و سنتی، به بررسی لایه‌های زبانی، فرهنگی و مخاطب‌شناسانه متن اکادینی می‌پردازد، متنی که پیش‌تر غالبا به عنوان حاشیه‌ای بر نسخه‌های فارسی باستان یا ایلامی مطالعه شده بود و کمتر به عنوان یک متن مستقل مورد توجه قرار گرفته بود. در فصل‌های ابتدایی کتاب، مولف به تحلیل دقیق ساختارهای نحوی و صرفی زبان اکادینی می‌پردازد؛ از جمله بررسی نحو اسمی، صرف فعل و نقش‌گذاری دستوری که پایه و اساس فهم ساختار زبان این نسخه است. این تحلیل زبانی مقدماتی، بستر لازم را برای درک عمیق‌تر متن فراهم می‌کند. در فصل‌های میانی، کتاب به بررسی واژگان و عبارات اختصاص می‌یابد و آن‌ها را در مقایسه با نسخه‌های فارسی باستان و ایلامی تحلیل می‌کند. این بخش، شواهد روشنی از فرایند «بابلی‌سازی» متن را نشان می‌دهد؛ یعنی تغییرات و تنظیماتی که به صورت آگاهانه و هدفمند از سوی نویسندگان بابلی انجام شده تا متن با بافت فرهنگی و زبانی مخاطبان بابلی هماهنگ‌تر شود و عناصر خاص ایرانی از آن حذف یا تعدیل گردد. در بخش پایانی، نویسنده نسخه‌خوانی علمی متن را ارائه می‌دهد که شامل نقل‌قول ابیات اصلی اکادینی، نسخه‌برداری دقیق، ترجمه و تفسیرهای زبانی و فرهنگی است. این نوع از نسخه‌خوانی با دقتی بی‌سابقه در سطح جزئی‌نگری، امکان بررسی متن را در گستره‌ای وسیع از جنبه‌های زبان‌شناسی و فرهنگی فراهم می‌آورد و از اهمیت خاصی برخوردار است. از درون‌مایه‌ها و نکات کلیدی این کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: نخست، استقلال نسخه‌ی بابلی که برخلاف تصور رایج مبنی بر ترجمه‌ی صرف، اثری ادبی و زبانی مستقل است که با هدف خاصی برای مخاطبان بابلی تدوین شده است. دوم، بابلی‌سازی ادبی و فرهنگی متن که مولف با تحلیل‌های مستدل نشان می‌دهد چگونه متن برای تناسب بیشتر با زبان، ادبیات و فرهنگ بابلی تغییر یافته و برخی از عناصر ایرانی حذف شده‌اند. سوم، ارائه تحلیل‌های دقیق زبان‌شناسی شامل داده‌های دستوری، نحوی و صرفی که این کتاب را به منبعی ارزشمند برای زبان‌آموزان و پژوهشگران زبان آکادین بدل کرده است. و چهارم، رویکرد فنی-انتقادی مبتنی بر مخاطب‌شناسی که به وضوح نشان می‌دهد متن بابلی برای چه نوع مخاطبانی طراحی شده و چرا انتخاب روایت و سبک خاصی برای آن صورت گرفته است.
در نتیجه، کتاب «سنگ نبشته داریوش بزرگ در بیستون (اکدی-بابلی)» فراتر از یک ترجمه یا تصحیح گاه‌به‌گاه است؛ این اثر پژوهشی عمیق است که نسخه‌ی اکادینی بیستون را به عنوان اثری مستقل با ویژگی‌های خاص زبانی، محتوایی و فرهنگی به دقت مورد بررسی قرار می‌دهد. این کتاب یکی از نخستین آثار است که نگرش مخاطب‌شناسانه را به مطالعات کتیبه‌های امپراتوری هخامنشی وارد کرده و اهمیت بابلی‌سازی متن را به عنوان یکی از عوامل کلیدی در درک متن چندزبانه برجسته می‌کند. بدین ترتیب، دریچه‌هایی جدید برای پژوهش‌های میان‌زبانی و مطالعه کاربردهای کتیبه‌های رسمی در بافت‌های فرهنگی متفاوت پیش روی پژوهشگران می‌گشاید. در جمع‌بندی نهایی، این کتاب تخصصی ابزار قدرتمندی برای زبان‌شناسان، باستان‌شناسان و پژوهشگران ادبیات میان‌رشته‌ای است که به دنبال فهم دقیق ساختاری، زبانی و فرهنگی نسخه‌ی بابلی متون هخامنشی هستند. ملبرن‑لابا در این اثر نشان داده است که نسخه‌ی بابلی بیستون صرفا ترجمه‌ای ساده نیست، بلکه بازنویسی هدفمند و هوشمندانه‌ای برای خوانندگان بابلی با ویژگی‌ها و نیازهای فرهنگی خاص آن‌ها است. بنابراین، این کتاب مرجعی ضروری برای پژوهشگران علاقمند به کاربرد روشمند زبان‌شناسی در تحلیل متون چندزبانه و مطالعه متون رسمی هخامنشی محسوب می‌شود.