بخش اصلی کتاب عبارت است از بررسی آخرین دولتهائی که پیش از اسلام، در اطراف عربستان وجود داشته اند: در شمال به دولتهای تدمر و بطرا پرداخته شده و از غسانیان، که کمتر به کار ما می آمده، سخنی به میان نیامده است. در شرق، به تفصیل تمام پادشاهی نیمه مستقل حیره را مورد بحث قرار داده شده و کوشیده شده همه آثار ایران و تمدن ایرانی را که در تاریخ این دولت به چشم می خورد باز نمائی شود.
در جنوب غربی عربستان، یعنی یمن، ایرانیان مدت یک قرن نقشی عظیم داشته اند. در این کتاب به موضوع فتح یمن به دست ایرانیان، حاکمان ایرانی بمن، و نیز اسلام آوردن ایشان اهمیت فراوان داده شده و سعی شده اشتباهات تاریخ نویسان را در مورد نام و تعداد حکام ایرانی یمن تصحیح شود.
بخش آخر کتاب را به بررسی عوامل ایرانی در حجاز اختصاص داده شده است. علی رغم قلت مدارک، خوانندگان در می یابند که در این سرزمین، فرهنگ ایران تأثیر فراوان داشته است و اهل حجاز با ایرانیان روابط تجاری استواری داشته اند.
در مقدمه ی این کتاب آمده است:
" ضمن تحقیقاتی که در باب کلمه های فارسی معرب و اصل و تحول آنها میکردم، همیشه این سئوال ها مطرح می گردید که این کلمه ها در چه روزگاری به زبان عربی راه یافته اند؟ چراگاه به شدت تغییر شکل داده اند؟ آیا ممکن است از طریق غیر مستقیم، یعنی از راه زبانهای دیگر به عربی نفوذ کرده باشند؟ کدام دسته از اعراب بیشتر با ایرانیان برخورد داشته اند؟ کیفیت این برخوردها چگونه بوده است؟ اعراب بیابان، یا ساکنان شهرها تا چه حد می توانستند از زندگی اشران ایران تقلید کنند؟ آیا دین های ایرانی نیز در عربستان نفوذ کرده بوده است؟
این قبیل سوالها، نگارنده را بر آن داشت که پیش از هر چیز به عربستان پیش از اسلام نظراندازد و به بررسی روابط ساکنان آن با ایرانیان بپردازد تا شاید شرایط و عواملی را که به تأثیر پذیری اعراب پیش از اسلام از فرهنگ ایرانی انجامیده است باز یابد. تأثیر ایران در هر گوشه از عربستان به شکل خاصی جلوه می کند؛ و آنچه در شمال دیده می شود غیر از آن چیزی است که در جنوب می توان یافت."
کتاب راههای نفوذ فارسی
توس
آذرتاش آذر نوش
