کتاب چه باید کرد؟

کتاب «چه باید کرد؟» حاصل مباحثه جذاب بین دو اندیشمند برجسته فرانسوی، آلن بدیو (فیلسوف مارکسیست و مدافع کمونیسم) و مارسل گوشه (تاریخ‌نگار و نظریه‌پرداز لیبرال‌دموکراسی) است. این اثر که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد، گفت‌وگویی پرتنش و عمیق را درباره بن‌بست‌های نظام سرمایه‌داری، امکان بازسازی ایده کمونیسم و آینده دموکراسی در جهان معاصر ارائه می‌دهد. در واقع‌ این کتاب نه‌تنها مروری بر تقابل تاریخی این دو ایدئولوژی، بلکه کاوشی است در امکان‌های جدید برای برون‌رفت از بحران‌های سیاسی و اقتصادی عصر حاضر. بدیو و گوشه در این کتاب با رویکردی انتقادی و صریح، به نقد یکدیگر و نظام‌های فکری متضادشان می‌پردازند. بدیو، به عنوان چهره‌ای انقلابی، از ضرورت بازاندیشی ایده کمونیسم در برابر شکست‌های تاریخی آن دفاع می‌کند. در مقابل، گوشه با تمرکز بر نقاط ضعف کمونیسم و خطرات اتوپیای انقلابی، بر اصلاحات درون‌سیستمی دموکراسی لیبرال تأکید دارد. ساختار کتاب به شکل گفت‌وگویی پویاست که در آن هر بخش با پرسش‌ها و چالش‌های یکی از طرفین پیش می‌رود. هر دو متفکر بر شکست نظام سرمایه‌داری در تحقق عدالت اجتماعی توافق دارند. بدیو سرمایه‌داری را «نظامی ویرانگر» می‌داند که با نابرابری و استثمار، بنیان‌های اخلاقی جامعه را تخریب می‌کند. گوشه نیز از «خالی‌شدن دموکراسی از محتوای انسانی» انتقاد می‌کند و معتقد است دموکراسی لیبرال به سیاستی نمایشی و بی‌ربط به نیازهای واقعی مردم تبدیل شده است. با این حال بدیو با پذیرش شکست‌های تاریخی کمونیسم (مانند استالینیسم)، استدلال می‌کند که ایده کمونیسم به عنوان «اشتراک منابع و برابری انسان‌ها» هنوز تنها آلترناتیو ممکن در برابر سرمایه‌داری است. او از «کمونیسمی جدید» سخن می‌گوید که از مدل‌های بوروکراتیک فاصله گرفته و بر جنبش‌های مردمی تکیه کند. اما گوشه اما با اشاره به خشونت‌های رژیم‌های کمونیستی، هرگونه بازگشت به این ایده را خطرناک می‌داند. او استدلال می‌کند که دموکراسی، با تمام نقص‌هایش، تنها چارچوبی است که می‌تواند تضادها را به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز مدیریت کند. به طور کلی، این کتاب نمونه درخشانی از دیالکتیک فلسفی است. بدیو با زبان شاعرانه و انقلابی خود، ایده‌هایش را با شوری زیبا مطرح می‌کند، در حالی که گوشه با استدلال‌های تاریخی و واقع‌گرایانه، به نقد او پاسخ می‌دهد.