کتاب سیر عرفان در اسلام

دکتر زین الدین کیایی نژاد (1296- 1378ش) شاعر، استاد دانشگاه و مولف آثار فلسفی و عرفانی. در روستای «گلیرد» طالقان از تواب امام محمد غرالیع شهرستان ساوجبلاغ، زاده شد. پس از فراگیری مقدمات علوم اسلامی جهت ادامه تحصیل رهسپار تهران شد و بعد از تلاش های فراوان، موفق به دریافت درجه دکتری در رشته «ادیان و عرفان» از دانشگاه تهران گردید. مدیرکل حقوقی وزارت امور اقتصادی و دارایی، ریاست شعبه پنجم دیوان محاسبات و تدریس در دانشکده الاهیات دانشگاه تهران از فعالیت های علمی و اجتماعی او به شمار می رود....

کلمه عرفان در فرهنگ اسلامی به معنی شناختن آمده است و در لغت‌نامه‌ها به معنی علم و دانش تفسیر گردیده است، ولکن از جهت مفهوم میان علم و معرفت فرق‌های قایل شده‌اند، از جمله اینکه معرفت، علم پس از جهل است و از این جهت است که به خداوند عالم گفته می‌شود نه عارف، زیرا علم خداوند ازلی است و مسبوق به جهل نمی‌باشد.

در تعیین اصل و ریشه کلمه تصوف و اشتقاق آن نظرهای گوناگون و مختلفی وجود دارد. که مشهورترین و صحیح‌ترین نظر این است که کلمه صوفی از "صوف" به معنای "پشم" مشتق است. زیرا در این تردید نیست که صوفیه پشمینه‌پوش بوده‌اند و چنین می‌نماید که این عمل آنها به تدریج باعث آن شده است که به نام صوفی معروف شوند.

برخی معتقدند که تصوف از مصداق و شعبه‌های عرفان است، نه تمام آن؛ به این معنی که عرفان عالی‌تر و والاتر از تصوّف می‌باشد، تصوّف روش و طریقه‌ای است که از سرچشمه عرفان فیض می‌گیرد. و عرفان با مفهوم کلی آن شامل تصوّف و دیگر روشها و طریقه‌ها نیز می‌گردد. در سخنان بزرگان صوفیه عارف در مقام بالاتر و عالی‌تر از صوفی ذکر شده است، چنانکه در کتاب اسرار توحید آمده است که خواجه مظفر نوغانی به شیخ ابوسعید گفت:« صوفیت نگویم و درویشت هم نگویم بلکه عارفت گویم به کمال، شیخ گفت آن بود که گوید....