کتاب بحران اسلام

کتاب «بحران اسلام: جنگ مقدس،ترور نامقدس» نوشته برنارد لوئیس، تحلیلی تاریخی و سیاسی از ریشه‌های تنش‌ها و بحران‌های جاری در جهان اسلام به‌ویژه در ارتباط با غرب ارائه می‌دهد. نویسنده که یکی از شناخته‌شده‌ترین خاورشناسان قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم است، در این اثر به بررسی این پرسش می‌پردازد که چگونه برخی جوامع اسلامی، به‌ویژه در خاورمیانه، از دوره‌ای که تمدن اسلامی در اوج بود، به وضعیت فعلی که با عقب‌ماندگی، خشونت و بی‌اعتمادی نسبت به جهان غرب همراه است، رسیده‌اند.
لوئیس تاریخ رابطه میان اسلام و غرب را از صدر اسلام تا دوران استعمار و سپس استقلال سیاسی کشورهای مسلمان مرور می‌کند. او تأکید می‌کند که نگاه خصمانه به غرب، ریشه‌هایی عمیق‌تر از وقایع معاصر دارد و به تحولات فکری و سیاسی درون خود جوامع اسلامی بازمی‌گردد. در این مسیر، او به جایگاه استعمار، فروپاشی امپراتوری عثمانی، و نیز تأثیرات مدرنیته بر جوامع اسلامی توجه ویژه دارد. نگاه او به اسلام صرفا به عنوان یک دین نیست، بلکه آن را نظامی جامع شامل سیاست، حقوق، فرهنگ و اجتماع در نظر می‌گیرد. بخشی از کتاب به تحلیل ظهور جریان‌های رادیکال اسلامی اختصاص دارد. لوئیس با تمرکز بر جریان هایی مانند القاعده، به دنبال ترسیم زمینه‌های تاریخی و فکری این جریان‌هاست. او به نوشته‌ها و ایدئولوژی‌های افرادی چون سید قطب و ابن تیمیه ارجاع می‌دهد و توضیح می‌دهد که چگونه تفسیرهای خاصی از اسلام، در بستر نارضایتی‌های اجتماعی و سیاسی، تبدیل به گفتمان‌های تندروانه می‌شوند. این جریان‌ها، به باور او، نتیجه واکنش به شکست‌های سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در برابر پیشرفت‌های غربی‌اند و در عین حال، پاسخی هویتی به تحقیرها و مداخلات خارجی محسوب می‌شوند. لوئیس در بخش‌هایی از کتاب به نقش حکومت‌های استبدادی در کشورهای اسلامی نیز می‌پردازد. به باور او، سرکوب آزادی‌های مدنی، فساد ساختاری و ناتوانی در مدیریت اقتصادی، زمینه را برای رشد افراط‌گرایی فراهم کرده‌اند. او اشاره می‌کند که در بسیاری از کشورهای مسلمان، فقدان فضای باز فکری و سیاسی باعث شده مردم به جای ابزارهای مدنی، به روایت‌های افراطی و تفسیرهای خشونت‌آمیز از دین پناه ببرند.
در بررسی روابط بین جهان اسلام و غرب، نویسنده تلاش می‌کند نشان دهد که سوءتفاهم، بی‌اعتمادی و زخم‌های تاریخی، در کنار اقداماتی چون مداخلات نظامی غرب، همگی در شکل‌گیری بحران‌ها نقش داشته‌اند. با این حال، لوئیس مسئولیت اصلی وضعیت کنونی را متوجه جوامع اسلامی و نخبگان فکری و سیاسی آن‌ها می‌داند که نتوانسته‌اند پاسخ موثری به چالش‌های دنیای مدرن بیابند. کتاب «بحران اسلام» اثری است که در آن تاریخ، سیاست، فرهنگ و دین در هم تنیده شده‌اند تا تصویری پیچیده و چندلایه از تحولات جهان اسلام در قرن‌های اخیر ارائه شود. خواننده در این کتاب با پرسش‌هایی بنیادین روبرو می‌شود که هنوز پاسخ روشنی برای آن‌ها وجود ندارد، اما فهم آن‌ها برای درک بهتر وضعیت امروز خاورمیانه و جهان اسلام ضروری است.