امیرحسین آریانپور (زادهٔ ۸ اسفند ۱۳۰۳ – درگذشتهٔ ۸ مرداد ۱۳۸۰) جامعه‌شناس، نویسنده، فرهنگ‌نویس، مترجم، استاد دانشگاه، انسان‌شناس مارکسیست اهل ایران و از اعضای حزب توده بود. امیرحسین آریانپور، جامعه‌شناس، پژوهشگر و نویسنده و مترجم ایرانی، هشتم اسفند ۱۳۰۳ در تهران به دنیا آمد. او از اخلاف عصیانگران نایبی کاشان بود و از طرفی، نسبتی هم با خاندان ملک‌المورخین محمدتقی سپهر، نویسنده ناسخ التواریخ، داشته‌است. او در ۱۸ سالگی، یعنی در سال ۱۳۲۱، در مسابقات بوکس خراسان و در سال ۱۳۲۳ در مسابقات وزنه‌برداری چندملیتی خاور نزدیک، اول شد. او از نظریه‌پردازان در زمینهٔ علم جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی نیز، به‌شمار می‌آید و در گسترش آن، بیشترین تلاش‌ها و خدمات را در حوزه پژوهش و تحقیق، انجام داد. آریانپور در سه زمینهٔ انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و معرفت‌شناسی. کار او تدوین فرهنگ تفصیلی علوم اجتماعی (در حوزه فرهنگ فلسفه و جامعه‌شناسی) به چهار زبان فارسی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که در مدت زمانی بیش از چهل سال به طول انجامیده و بی شک، یکی از مهم‌ترین آثار فرهنگ تفصیلی علوم در زبان پارسی و یکی از گرانبهاترین و بزرگترین آثار امیرحسین آریان پور است که حاوی سیصدهزار فیش بوده و تاکنون انتشار نیافته‌است. آریانپور در جامعه‌شناسی، دیدگاهی ماتریالیستی داشت. وی پسرخالهٔ سهراب سپهری شاعر بزرگ معاصر و نوه نایب حسین کاشی است. همچنین، دربارهٔ اختلاف وی با برخی از اسلام‌گرایان، نوشته شده‌است که مرتضی مطهری، به آریانپور، به خاطر اعتقادات مارکسیستی‌اش حمله می‌کرد و معتقد بود کسی که دیدگاه‌های مارکسیستی را ارائه می‌دهد، نباید در دانشکده الهیات، تدریس کند. مطهری بارها از وی رسماً دعوت به مناظره در انظار عمومی می‌کرد اما آریانپور هیچ‌گاه از این کار استقبال نکرد، ابتکار ترجمهٔ پسوند ایسم (-ism) به «-گرایی»، از آنِ اوست. وی، در مقدمهٔ ترجمهٔ سیر فلسفه در ایران می‌نویسد: « «ism-» های غربی را با پسوند «-گرایی» - که با تأیید مرحوم دکتر محمدباقر هوشیار نخست در سال ۱۳۲۵ به‌کارش بردم و اکنون زبانزد بسیاری از اهل علم و ادب است - [ترجمه کردم].» امیرحسین آریانپور، در روز دوشنبه ۸ مرداد ۱۳۸۰ در تهران درگذشت. پیکر وی، در بهشت زهرای تهران و در آرامگاه خانوادگی آریانپور به خاک سپرده شد.
