کتاب سیاه مشق/تاسیان/بانگ نی

مجموعه‌ی سه‌جلدی دفتر اشعار هوشنگ ابتهاج توسط نشر کارنامه منتشر شده است. این مجموعه شامل دفتر اشعاری به نام‌های «سیاه مشق»، «تاسیان» و «بانگ نی» است. این مجموعه اشعار که پیش‌ازین به صورت جداگانه و در سال‌های گوناگون منتشر شده‌اند، حال در یک مجموعه‌ی سه‌جلدی قرار گرفته‌اند.
امیر هوشنگ ابتهاج، متخلص به ه.الف سایه یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین شاعران عصر حاضر به حساب می‌آید. او در اکثر قالب‌های شعری ادبیات فارسی، اشعاری سروده است که هر کدام ویژگی منحصربه‌فرد خود را دارد. ابتهاج در فراز و فرود زندگی به وسیله‌ی شعر، باورها و عقاید خود و مردم زمانه‌اش را ثبت و ضبط کرد.
دفتر شعر «سیاه مشق» به طور عمده شامل غزل‌های هوشنگ ابتهاج می‌باشد. اما به جز غزل، شامل شعرهای این شاعر در قالب‌های مثنوی، رباعی، دوبیتی و قطعه نیز هست. سروده‌های «دفتر سیاه مشق» متعلق به سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۷۸ است. در انتهای این کتاب نام هر شعر به همراه محل و زمان سروده شدن آن آمده است و این کتاب از این نظر بسیار ارزشمند است. هوشنگ ابتهاج به طور کلی به «غزل‌سرا بودن» مشهور است و از نظر بسیاری از شعرشناسان و منتقدان ادبی، طرز غزل او به حافظ نزدیک است. علاوه بر این در بسیاری غزل‌های خود از شیوه‌ی پاسخ‌گویی یا «استقبال» از اشعار حافظ استفاده کرده است.
دفتر شعر «تاسیان» دربرگیرنده‌ی اشعار نیمایی و قالب‌های نوی شعر فارسی است. هوشنگ ابتهاج این اشعار را در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۸۰ سروده است. واژه‌ی تاسیان که نام مجموعه‌ی شعرنوی هوشنگ ابتهاج است، اصطلاحی گیلکی است و به حالتی از دلتنگی می‌گویند که بعد از دست دادن شخصی به انسان دست می‌دهد. می‌توان گفت هوشنگ ابتهاج در اشعار این کتاب تحت تأثیر نیما یوشیج و شاعری‌ او است.
دفتر شعر «بانگ نی» که در واقع به نوعی اقتباس از مقدمه‌ی دفتر اول مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین بلخی است در سال ۱۳۹۶ منتشر شد و در همان سال جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های شعر سال شد. سرودن اشعار این دفتر در دهه‌ی ۱۳۴۰ شروع شده و در دهه‌های پنجاه و شصت تکمیل شده است. سایه، مثنوی «بانگ نی» را در سوگ مرتضی کیوان، سرود.
در آخر می‌توان گفت اشعار هوشنگ ابتهاج آینه‌ای تمام‌نما از زندگی سیاسی، اجتماعی و عاطفی شاعر و همچنین مردم زمانه‌ی خودش است. بسیاری از اشعار او نیز به آواز استاد محمدرضا شجریان خوانده شده است که تأثیر به سزای ابتهاج را در تاریخ ادبیات و موسیقی ایران نشان می‌دهد.