کتاب جامعه شناسی تاریخی نخبگان ایران، ترکیه و ژاپن عصر مدرن

تنها با نگاهی گذرا به تاریخ تغییرات اجتماعی و سیاسی در جوامع بشری، می‌توان متوجه عوامل متعددی شد که این تحولات توسط آنان رقم خورده است. مواردی همچون اشتباهات حکومت و نظام سیاسی، شرایط اقتصادی نامساعد، دخالت‌های خارجی، توانایی حاکمان در اقناع توده مردم و پیدایش رهبران کاریزماتیک تنها نمونه‌هایی از فاکتورهای موثر در وقوع تغییرات در جهان و پدید آمدن نظم امروزین از طریق آن‌ها است. در این میان آنچه می‌توان به‌عنوان مهم‌ترین عنصر در دگرگونی‌های تاریخی و اجتماعی در سرزمین‌های مختلف در نظر گرفت، همراهی یا عدم‌همراهی نخبگان با این تغییرات و همچنین سوگیری آن‌ها نسبت به تحولات زمان خود است. در طول تاریخ بشر، زنجیره تغییرات نه با طبقه و افراد، بلکه با نخبگان شروع می‌شود و تضاد نخبگان است که زمینه‌های تغییر در جوامع را فراهم می‌آورد. در میان کشورهای جهان، یکی از مناطقی که نخبگان همواره نقش پررنگی در رویدادهای مهم اجتماعی و تغییرات سیاسی گوناگون داشته‌اند و تضاد میان آنان در این کشور در بسیاری از موارد منجر به وقوع اتفاقاتی سرنوشت‌شده است، کشور ایران است. ازاین‌جهت، چگونگی حضور و عملکرد نخبگان در این کشور، پژوهشی دقیق و سنجیده را طلب می‌کند.
کتاب «جامعه‌شناسی تاریخی نخبگان ایران، ترکیه و ژاپن عصر مدرن» اثر محمد یزدانی‌نسب، پژوهشگر و استاد علوم اجتماعی، یکی از منابع بسیار معتبر و مناسب برای نیل به این هدف است. نگارنده این اثر، در ابتدا توضیح می‌دهد که در اغلب مطالعات تاریخ معاصر ایران، به نخبگان اغلب به‌صورت منفرد و جدا از هم و نه به‌مثابه‌ی یک گروه نخبگی برآمده از بسترهای موجود نگاه‌شده است. همچنین مناسبات و صورت‌بندی نخبگان بیشتر در اکثر موارد به تضاد منافع تقلیل یافته و تضاد ایدئولوژیک میان گروه‌های مختلف نخبگی که از مهم‌ترین سویه‌های تضاد نخبگان در ایران معاصر بوده و در بسیاری از موارد با نقش‌برجسته خود در بزنگاه‌های تاریخی، مسیر آینده را تعیین کرده‌، نادیده گرفته‌شده است. در وهله‌ی بعدی، نویسنده تلاش می‌کند تا با درنظرگرفتن منابع چندگانه‌ی قدرت در دست نخبگان و ساختارهای حاصل از آن، انواع گروه‌های نخبگی ایران میان دو انقلاب را شناسایی، ماهیت رابطه آن‌ها را تبیین، و با مقایسه‌شان با ترکیه و ژاپن اهمیت تضاد ایدئولوژیک در ایران معاصر را توضیح دهد و تا حدودی مسیرهای مختلفی که این کشورها در فرایند تغییروتحول خود طی کرده‌اند را روشن سازد. مطالعه این کتاب، به‌دلیل اهمیت محتوایی‌اش و همچنین به علت نثر روانی که دارد، چه برای پژوهشگران علوم‌انسانی و چه برای تنها علاقه‌مندان به این حوزه، بسیار مفید و سودمند خواهد بود.