کتاب اسلام و سکولاریسم در اندیشهٔ پسااستعماری

کتاب «اسلام و سکولاریسم در اندیشۀ پسااستعماری» با زیرعنوان «درآمدی انتقادی بر سنت فکری طلال اسد» نوشته هادی عنایت، پژوهشی درباب سکولاریسم در مناطقی با بافت اسلامی است که درصدد انتقاد و رد نظریه‌های طلال اسد، انسان‌شناس و جامعه‌شناس عربستانی است. عنایت در فصل اول به بررسی رابطه تاریخی بین سکولاریسم، مسیحیت و امپریالیسم می‌پردازد. او توضیح می‌دهد که سکولاریسم، همان‌طور‌که در غرب گسترش یافت، بدون در نظر گرفتن ریشه‌های آن در الهیات مسیحی و نقش آن در پروژه امپریالیستی به‌طور‌کامل قابل‌ درک نیست. این فصل پایه‌واساس درک پیچیدگی‌های سکولاریسم را در زمینه‌های غیرغربی فراهم می‌آورد. پس از این، عنایت مفاهیم خشونت و حکومت را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه دولت-ملت‌های مدرن از این ابزارها (خشونت و حاکمیت) برای حفظ کنترل و ایجاد حس «دیگری» دربارۀ جوامع غیرغربی‌ میان جامعۀ خود استفاده می‌کنند. فصل بعدی کتاب بر تعامل بین سکولاریسم و دین در سنت‌های اسلامی تمرکز دارد. عنایت از مفهوم طلال اسد از اسلام به عنوان یک «سنت گفتمانی» استفاده می‌کند تا نشان دهد که چگونه اندیشه اسلامی در طول تاریخ با اندیشه‌های سکولار درگیر بوده است و امری معاصر و امروزی نیست. عنایت نظریه سکولاریزاسیون را مورد بررسی انتقادی قرار می‌دهد که معتقد است مدرنیزاسیون ناگزیر به زوال دین منجر می‌شود. او این نظریه را با نشان‌دادن اینکه چگونه دین همچنان در بسیاری از جوامع مدرن، به‌ویژه در جهان اسلام نقش مهمی ایفا می‌کند، نقد می‌کند. به عقیدۀ او سکولاریزاسیون یک فرآیند خطی نیست و نتایج آن به شدت وابسته به زمینه‌های فرهنگی و تاریخی است و بدین طریق جوامع مسلمان نمی‌توانند راهی را که جوامع غربی طی کرده‌اند‌ طی کنند. در نهایت، عنایت به تبارشناسی مفاهیم «آزادی مذهبی» و «حقوق اقلیت» پرداخته و نشان می‌دهد‌ چگونه این ایده‌ها در طول زمان تکامل یافته‌اند و چگونه در زمینه‌های مختلف به کار می‌روند. او استدلال می‌کند‌ این مفاهیم اغلب برای توجیه مداخلات در کشورهای با اکثریت مسلمان استفاده می‌شود.