کتاب عقل نزد فارابی,ابن سیناو ابن رشد

کتاب «عقل نزد فارابی، ابن سینا و ابن رشد» اثر هربرت دیویدسن، کتابی مفصل در حوزۀ فلسفۀ اسلامی است که ذیل سه فیلسوف بنیانگذار این فلسفه، به موضوع عقل نزد آن ها می پردازد. به طور کلی مبحث «عقل» در فلسفه از یونان و به ویژه با ارسطو به یک مسئلۀ اساسی تبدیل شد. بعدها اسکندر افرودیسی تفسیری از عقل فعال ارسطویی کرد که آن را جدای از عقل آدمی در نظر می گرفت. بر مبنای تفسیر مقابل، که در جهان اسلامی هیچگاه مورد قبول واقع نشد، عقل فعال درون عقل انسان و عقل مشترک میان آدمیان است. این مسئله با فارابی وارد فلسفۀ اسلامی شد و سپس متفکران دیگری نیز به آن پرداختند که دو تن دیگر از آن ها در این کتاب بررسی شده است. دیویدسن کتاب خود را با درآمدی بر زندگی و زمینۀ تاریخی این سه فیلسوف گرانقدر آغاز می کند و تعامل آن ها با فلسفۀ یونانی، به خصوص فلسفۀ ارسطو را برای خوانندگان توضیح می دهد. او سپس به جهان شناسی این فیلسوفان می پردازد و توضیح می دهد که چگونه آن ها انحاء متفاوتی از جهان را ترسیم می کنند، اما در نهایت همگی توافق دارند که عالمی مجردات اند و در رأس آن واجب الوجود قرار دارد و عالمی مادیات اند که از عقل فعال مجرد نشأت گرفته اند. فصل بعدی کتاب به شرح نظریات این سه فیلسوف در باب عقل آدمی اختصاص دارد و بیان می کند که هر فیلسوف چگونه فرایند قوه به فعل شدن عقل انسان را توضیح می دهد. فصل بعدی کتاب مختص به مبحث عقل فعال است که تز اصلی دیویدسن در این فصل این است که این فیلسوفان عقل فعال را همچون واسطه ای میان عقل انسانی و ساحت مجرد عالم هستی در نظر می گرفتند که امکان کمال روحانی عقل را برای انسان فراهم می کند. در فصول بعدی، دیویدسن، به مباحثی همچون نبوت، جاودانگی روح، تأثیرات ارسطو بر فارابی، ابن سینا و ابن رشد می پردازد. او دائما تحلیل های مقایسه ای بین این سه فیلسوف انجام می دهد و ذیل یک خوانش نظاممند خواننده و پژوهشگر را با آراء آن ها آشنا می گرداند. وی همچنین از تأثیر این فلاسفه بر متفکران یهودی و مسیحی نیز سخنانی گفته است. در پایان می توان گفت که این کتاب گواهی بر غنای تفکر فلاسفۀ مسلمان است که شایسته است مورد توجه علاقه مندان به حوزه های فلسفه، کلام و دین قرار بگیرد.