کتاب غزالی نامه

چرا غزالی نامه؟
این نخستین کتاب از مجموعه ی حکمت کهن -جهان نو است که به عرفان اسلامی، ایرانی می پردازد و به زودی چند کتاب دیگر در این زمینه به خوانندگان محترم پیشکش خواهد شد. اما چرا این کار را با غزالی نامه آغاز کردیم؟ نوشتار مذکور در واقع به بهانه ی پرداختن به زندگی یکی از بزرگ ترین عرفای ایرانی، به تاریخ اسلام می پردازد و با اختصاری مفید، فرقه های اسلامی گوناگون را بدون تعصب به زبانی تا حد امکان ساده برای خواننده شرح می دهد و در کنار این، ما را به دوران طلایی اعتلای فرهنگ و تفکر ایرانی می برد. این همه چون به قلم استاد همایی به تحریر می آید، کتابی ارزشمند را سامان می بخشد که ضمن آشنایی با غزالی و بررسی دقیق زندگی او از منشور زوایای مختلف، دریچه ای گشوده است به عرصه ی اندیشه ی قرن پنج و شش ایرانیان. پس مطالعه ی غزالی نامه را می توان به عنوان مقدمه ای بر عرفان ایرانی بعد از اسلام به هر پژوهنده ای توصیه کرد. و اما چند نکته ای در باره ی غزالی ای.گلدتسیهر اسلام شناس مشهور گفته است «اگر پس از پیامبر امکان داشت پیامبر دیگری ظهور کند، در آن صورت تنها غزالی چنین شخصی بود. » اگرچه عرفان با غزالی در اسلام آغاز نشده است و بزرگان بسیاری شاید بسیار دیرتر و دورتر از او این راه را درنوردیده اند که شرح چند تنی از آنان را می توان در تذکرة اولیای عطار خواند، اما این نخست امام غزالی است که چون از تبار حکیمان کلامی است،دست به قلم می برد و در شرح مبانی تصوف آنچه نوشتی است را در کتب متعدد خود به ویژه احیاءالعلوم و کیمیای سعادت به زبان عربی و فارسی می نویسد. ولی این نوشتار تنها تاثیر بزرگ او بر اندیشه ی روزگار خود نیست. ی. آ. برتلس شرقشناس بزرگ روس درباره ی او در کتاب تصوف و ادبیات تصوف می گوید «غزالی عناصر عرفانی تصوف را به دین افزود و بدین طریق عناصر احساس و عشق، به سنت خشک رمق و هیجان بخشید … و از سوی دیگر روشی نرمش پذیر در تصوف به وجود آورد که در آن عناصر نامعقول و مرتاضانه به حداقل کاهش یافت. » و این همه تنها از عهده ی کسی بر می آمد که هر دو سوی فقاهت و تصوف را آزموده بود. اینگونه او توانست نه فقط دو بال تفکر ایرانی اسلامی یعنی عرفان و دین را در آن قرون پر هیاهو با هم آشتی دهد و هماهنگ سازد بلکه با قلم توانمند خود این طفل نوپا را به همگنان خود به خصوص پارسی زبانان بنمایاند تا پس از او نسلی از مردان عارف و ادیب پا بر این خاک گذارند و در این مکتب ببالند و جهانی را حیران اندیشه و کلام خود سازند.