کتاب امامان اسماعیلی

"امامان اسماعیلی" نوشته‌ی فرهاد دفتری، روایتی روشنگر از سیر تاریخی و زندگی‌نامه‌ای امامان اسماعیلیه از نخستین قرون اسلام تا دوران معاصر است. دفتری، از برجسته‌ترین پژوهشگران مطالعات اسماعیلی، در این اثر تلاش دارد تا با روایتی مستند و بی‌پیرایه، تصویری شفاف از سنتی دینی ترسیم کند که اغلب در تاریخ‌نگاری رسمی جهان اسلام نادیده انگاشته شده یا به‌نادرست فهمیده شده است. او با بهره‌گیری از پژوهشی دقیق و زبانی روشن، تار و پود زندگانی ائمه را به شیوه‌ای روایت می‌کند که نه‌تنها حیات فردی آن‌ها را بازتاب می‌دهد، بلکه بسترهای اجتماعی، سیاسی و فکری دوران امامت آنان را نیز آشکار می‌سازد.
کتاب بر محور توالی زمانی امامت اسماعیلی استوار است؛ از شکل‌گیری نخستین هسته‌های شیعه در قرن هشتم میلادی تا تثبیت نهاد امامت در شکل معاصر آن. هر فصل به یک امام یا دوره‌ی خاص اختصاص یافته و ضمن ارائه‌ی شرحی بیوگرافیک، تحلیلی زمینه‌ای از مناسبات تاریخی، سیاسی و فکری آن دوران نیز عرضه می‌شود. دفتری به دقت نشان می‌دهد که چگونه امامان اسماعیلی با چالش‌هایی چون آزار مذهبی، تبعید سیاسی، و اختلافات عقیدتی مواجه بوده‌اند، اما در عین حال آموزه‌های باطنی خود را حفظ، بازتفسیر و منتقل کرده‌اند. ویژه‌ترین بخش کتاب به خلافت فاطمی اختصاص دارد؛ تنها خلافت شیعی که فرمانروایی بر امپراتوری‌ای گسترده را در دست داشت. دفتری با نگاهی ژرف به نقش‌های چندوجهی امامان در این دوره-از فرمانروایان سیاسی تا آموزگاران معنوی-میراث فکری و نهادی آنان را برجسته می‌سازد. در ادامه، کتاب به عصر پس از فاطمیان می‌پردازد؛ دورانی از پراکندگی و بازسازماندهی که سرانجام به تداوم نهاد امامت نزاری در قالب پیشوایی آقاخان انجامید.
یکی از مضامین محوری کتاب، مفهوم "تداوم" است-تداوم هویت، سنت و رهبری معنوی اسماعیلیه از طریق نسل‌های متوالی امامان. دفتری امامت را نه فقط یک نهاد موروثی، بلکه ساختاری پویا و در حال تحول از اقتدار معنوی می‌داند که ریشه در الهیات شیعی دارد و در متن تاریخ اسلام بالیده است. از دیگر دستاوردهای این اثر، بازنمایی میراث فکری و معنوی اسماعیلیه است؛ میراثی که در مواجهه با فلسفه، فقه و عرفان اسلامی، از خود خلاقیت نشان داده و در عین حال، از خوانش‌های تقلیل‌گرایانه و فرقه‌گرایانه فراتر رفته است. کتاب به‌واسطه‌ی روایتی متعادل و مستند، درکی ژرف‌تر از نحوه‌ی شکل‌گیری و تداوم سنت اسماعیلی در گستره‌ی تمدن اسلامی ارائه می‌دهد.
"امامان اسماعیلی" منبعی بنیادین برای دانش‌پژوهان تاریخ اسلام، الهیات تطبیقی، و علاقمندان به گوناگونی درون‌دینی در اسلام است. فرهاد دفتری در این اثر، نه تنها پژوهشی ماندگار عرضه کرده بلکه به دودمانی معنوی ادای احترام کرده است که نقشی پنهان اما حیاتی در تحول اندیشه‌ی اسلامی ایفا کرده‌اند. این کتاب با پیوند ظریف زندگینامه و تحلیل تاریخی، خواننده را به سفری دعوت می‌کند برای شناخت استقامت، پویایی و ژرفای معنوی نهاد امامت اسماعیلی در گذر قرون.