کتاب درویش و مرگ

«درویش و مرگ» کتابی نوشته محمد سلیمویچ، نویسنده اهل بوسنی است. این اثر در دسته ادبیات داستانی با موضوع فلسفی قرار می‌گیرد که در سال 1966 منتشر شد. نویسنده در رمان «مرگ و درویش» به شیوه‌ای فلسفی به مباحث فساد حکومتی و اخلاقیات می‌پردازد.
سلیمویچ این رمان را در دو بخش روایت کرده است: بخش اول داستان در قرن هجدهم می‌گذرد و سرگذشت شیخ احمد نورالدین درویشی است که در خانقاهی در بوسنی زندگی می‌کند. این راویت با فضای تعلیقی شخصیت اصلی داستان آغاز می‌شود که میان عقل و منافع شخصی دست‌و‌پا می‌زند و در پی یافتن راهی شرعی برای خودکشی است. شیخ احمد نورالدین درویشی در واگویه‌های خود که به شکل نامه‌ای آنها را می‌نویسد از ‌قرآن، آیه‌ها و تفاسیری را نقل می‌کند که همه اشتباه هستند یا او آنها را به غلط درک کرده است. درویشی ناامید از زندگی درگیر ماجرای دیگری می‌شود و آن‌هم دستگیری هارون، برادرش به دست حکومت عثمانی است. او برای آزادی و اثبات بی‌گناهی هارون تلاش‌های فراوانی انجام می‌دهد اما فسادی که همه اجزای حکومت را فرا‌گرفته باعث می‌شود‌ کسی به شیخ احمد توجهی نکند و سعی او بی‌نتیجه بماند.
هارون به اسنادی با اطلاعات ممنوع درباره حکومت دست پیدا کرده و به همین دلیل دستگیر شده است و راهی برای نجات ندارد. یکی از دوستان هارون از درویش می‌خواهد تا با نقشه‌ای حساب‌شده هارون را از زندان فراری دهند اما درویش به دلایل مذهبی و اعتقاد به نظام عادلانه در جهان حاضر نیست که برادرش را از زندان فراری دهد و فکر می‌کند‌ دولت او را آزاد خواهد کرد. هارون در زندان کشته می‌شود و پس از این اتفاق عده‌ای درویش را هم دستگیر و بازداشت می‌کنند. شیخ احمد 10 روز را در زندان سپری می‌کند و به مرحله از‌خود‌بی‌خود‌شدن و هذیان می‌رسد.
در بخش دوم این رمان شیخ احمد نورالدین از طریق دوستانش متوجه می‌شود که شخصی به نام یوسف که از نزدیکان اوست به هارون خیانت کرده و باعث زندانی‌شدن برادرش شده است. یوسف توبه می‌کند و می‌خواهد خودکشی کند اما نورالدین مانع او می‌شود. در بخش‌های فراوانی از این قسمت نحوه آشنایی شیخ احمد نورالدین با زنی روسپی روایت می‌شود. شیخ احمد در زمان جنگ‌های داخلی، مرد جوانی را از جناح دشمن‌ نجات می‌دهد و او را با خود به خانقاه می‌برد اما در ادامه متوجه می‌شود مرد جوان، فرزند زنی است که شیخ احمد نورالدین به او دل داده است. بخش‌های فراوانی از این قسمت رمان مربوط به دل‌دادگی نورالدین به زنی متأهل است که تبدیل به عشقی نافرجام می‌شود.