کتاب دیکتاتور تماس می گیرد

ژوزف استالین، دیکتاتور مشهور روسیه در جون سال ۱۹۳۴ گوشی را برمی‌دارد و با «بوریس پاسترناک»، نویسنده‌ی بزرگ روس و خالق اثر ماندگار «دکتر ژیواگو» تماس می‌گیرد. او می‌خواهد درباره‌ی دستگیری نویسنده‌ی بزرگ دیگری، «اسیپ ماندلشتام» با پاسترناک مشورت کند. این تماس کوتاه که ظاهرا حدود سه دقیقه طول کشیده است، به قدری در تاریخ ادبیات روسیه مشهور شد که به‌مرور با افسانه درآمیخت و نسخه‌های بسیار متفاوتی از آن گزارش شد. در برخی از این گزارش‌ها آمده است که پاسترناک، استالین را سرزنش کرده و فضای گفت‌وگوی‌شان دوستانه نبوده است. اما گزارش‌های دیگر، چیزهای دیگری می‌گویند. همه‌ی این‌ها و مفهوم اقتدارگرایی و رابطه‌ی آن با ادبیات، دستمایه‌ی رمان «اسماعیل کاداره» قرار گرفته است. کاداره در داستانش، از منابع دست‌اول و حقایق این ماجرا استفاده کرده است و برخی از شخصیت‌های ادبی مرتبط با پاسترناک و ماندلشتام نظیر «آیزیا برلین» و «آنا آخماتووا» را وارد داستان کرده است و نهایتا با درآمیختن واقعیت و خیال، داستانی گیرا خلق کرده است تا از قدرت و ساختارهای سیاسی و رابطه‌ی نویسندگان و استبداد بگوید. داستان او تأملی گیرا درباره‌ی اقتدارگرایی و رابطه‌اش با ادبیات است و کارکترهایش همگی نویسندگان و شخصیت‌های تاریخی جذاب دوره‌ای مهم از ادبیات روسیه است. رمان کوتاهی که پیش از مرگش، در فهرست جایزه‌ی بوکر ۲۰۲۳ نیز قرار گرفت. «دیکتاتور تماس می‌گیرد» سال گذشته‌ی میلادی منتشر شد و آخرین اثر کاداره است. جالب این‌که خود کاداره نیز ظاهرا تجربه‌ی مشابهی داشته است و وقتی هنوز آلبانی را ترک نکرده بود، تماسی را مشابه با تماس استالین با پاسترناک تجربه کرده است. کاداره که خود قربانی دیکتاتوری وحشتناک «انور خوجه» یکی دیگر از دیکتاتورهای معروف دوران سلطه‌ی کمونیسم در بلوک شرق بود، سال‌ها پیش از آلبانی به فرانسه مهاجرت کرده بود. او حدود چهار ماه پیش، اول جولای ۲۰۲۴ (یازدهم تیر ۱۴۰۳) از دنیا رفت. برشی از رمان: آخماتووا نویسنده‌ی اسطوره‌ای‌ زمانه‌اش بود. به لطف نقاشی سیاه‌قلم ساده‌ای که «آمدئو مودیلیانی» در یکی از کافه‌های پاریس از او کشیده بود شهرت عجیبی به هم زد. سن و سالی نداشت که با شاعر مشهور تعالی‌گرا، گومیلیف ازدواج کرد و پس از کشته شدن وی به ضرب گلوله روزهای دشواری را در روسیه سپری کرد، روزهایی که تعداد انگشت‌شماری نظیرش را تجربه کرده‌اند.