کتاب صدق به چه کار می آید

کتاب «صدق به چه کار می‌آید؟» حاصل گفتگوی فلسفی بین ریچارد رورتی، فیلسوف نامدار آمریکایی و چهره‌ی شاخص پراگماتیسم معاصر، و پاسکال آنژل، فیلسوف تحلیلی فرانسوی، است. این اثر که در سال ۲۰۰۲ منتشر شد، به بحثی جذاب و عمیق درباره‌ی ماهیت صدق، کاربردهای آن، و جایگاهش در فلسفه و زندگی روزمره می‌پردازد. فرم گفتگویی کتاب، آن را برای مخاطبان غیرمتخصص نیز قابل فهم می‌کند، در حالی که مسائل پیچیده‌ی فلسفی مورد بحث هستند. رورتی در این کتاب، همچون دیگر آثارش، دیدگاه‌های سنتی درباره‌ی صدق را به نقد می‌کشد. او نظریه مطابقت را رد می‌کند؛ نظریه‌ای که صدق را همخوانی با واقعیت عینی می‌داند. به جای آن، رورتی صدق را ابزاری اجتماعی و زبانی معرفی می‌کند که نه برای انعکاس واقعیت، بلکه برای هماهنگی و همکاری بین انسان‌ها به کار می‌رود. از نگاه او، حقیقت «ساخته می‌شود»، نه «کشف». این ایده از پراگماتیست‌های کلاسیک مانند جان دیویی و ویلیام جیمز الهام گرفته شده است که معتقد بودند ارزش یک ایده به سودمندی عملی آن است. رورتی استدلال می‌کند که تلاش برای دستیابی به حقیقت عینی (Objective Truth) نه تنها ناممکن، بلکه بی‌فایده است. به جای جستجوی یک «واقعیت محض»، باید بر ایجاد همبستگی اجتماعی (Solidarity) تمرکز کنیم؛ یعنی توافق‌های جمعی که به بهبود زندگی کمک می‌کنند. از این منظر، حتی مفاهیمی مانند عدالت یا اخلاق نیز ریشه در توافقات انسانی دارند، نه حقایق فراتاریخی. در مقابل، پاسکال آنژل از موضع فلسفه تحلیلی و واقع‌گرایی (Realism) به دفاع از حقیقت عینی می‌پردازد. او نگران است که نادیده گرفتن حقیقت به عنوان معیاری مستقل از ذهن انسان، به نسبی‌گرایی (Relativism) خطرناکی بینجامد که هر ادعایی را بدون سنجه‌ی عینی معتبر می‌داند. آنژل تاکید میکند که حقیقت، حتی اگر دست‌نیافتنی باشد، به عنوان یک آرمان تنظیم‌گر (Regulative Ideal) ضروری است. بدون باور به حقیقت، مفاهیمی مانند پیشرفت علمی، انتقاد اخلاقی، یا حتی ارتباطات روزمره بی‌معنا می‌شوند. به طور کلی، کتاب «صدق به چه کار می‌آید؟» اگرچه کوتاه است، اما خواننده را به تأمل درباره‌ی پرسشی کلیدی وا می‌دارد: آیا صدق ارزش ذاتی دارد، یا صرفا ابزاری برای رسیدن به اهداف انسانی است؟