کتاب اقتصاد هویت

اقتصاد هویت کتابی پیشگامانه از جرج آکرلاف، اقتصاددان برنده نوبل، و راشل کرانتون، نظریه‌پرداز علوم اجتماعی است که برداشت ما از رفتار اقتصادی را دگرگون می‌سازد. نویسندگان با درآمیختن روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و اقتصاد، مدل سنتی اقتصاد را که افراد را کنش‌گرانی منطقی با انگیزه‌ی منافع شخصی می‌داند به چالش می‌کشند. آن‌ها استدلال می‌کنند که هویت ما، یعنی اینکه خود را چگونه می‌بینیم و در چه جایگاهی در گروه‌های اجتماعی قرار می‌گیریم، نقشی تعیین‌کننده در تصمیم‌هایمان در زمینه‌هایی چون کار، آموزش و زندگی روزمره ایفا می‌کند.
در قلب این کتاب، این ایده‌ی بنیادی قرار دارد که رفتار انسان‌ها تنها به انگیزه‌ها و محدودیت‌های بیرونی وابسته نیست، بلکه به تصویری که از خود دارند نیز گره خورده است. معلمی صرفا برای حقوق کار نمی‌کند، بلکه از آن‌رو تدریس می‌کند که خود را یک مربی متعهد می‌داند. یک کارگر ممکن است در صورت تهدید حس تعلق یا عزت نفس، حتی پیشنهاد ارتقاء یا افزایش حقوق را رد کند. از مدیران عامل گرفته تا کارگران ساده، افراد هویت خود را به محیط کار می‌برند و این هویت بر عملکرد، میزان تلاش و احساس رضایت آن‌ها تأثیر می‌گذارد. آکرلاف و کرانتون با بهره‌گیری از این بینش، مدل‌هایی ارائه می‌دهند که پدیده‌هایی را توضیح می‌دهد که اقتصاد سنتی قادر به تبیین آن‌ها نیست. مثلا چرا دانش‌آموزان در برخی جوامع محروم، با وجود برخورداری از منابع آموزشی، عملکرد ضعیفی دارند؟ چرا کلیشه‌های جنسیتی یا نژادی در بازار کار ادامه می‌یابند و چگونه بر بهره‌وری یا عزت نفس تأثیر می‌گذارند؟ نویسندگان پاسخ این پرسش‌ها را در هویت‌هایی می‌جویند که از دل نهادها، جامعه و انتظارات همسالان شکل می‌گیرند.
چند مضمون کلیدی کتاب عبارت‌اند از:
هنجارهای اجتماعی و عملکرد: هویت بر پایه‌ی هنجارهایی بنا می‌شود که از افراد در نقش‌های خاص، رفتارهایی معین انتظار دارند. این هنجارها بر عملکرد ما در مدرسه، محل کار و خانواده اثرگذارند.
نهادها و سیاست‌گذاری: نهادهایی چون مدارس و شرکت‌ها می‌توانند برخی هویت‌ها را تقویت یا سرکوب کنند. شناخت این فرایندها می‌تواند به طراحی سیاست‌هایی موثر برای ارتقای رفاه و بهره‌وری منجر شود.
نابرابری اقتصادی: هویت با بازتولید کلیشه‌ها و محدود ساختن فرصت‌ها، به نابرابری دامن می‌زند. تنها با درک نقش هویت است که می‌توان به شیوه‌ای هدفمند با این مسئله روبه‌رو شد.
تعلق و انگیزش: حس تعلق می‌تواند تلاش و انگیزه را تقویت کند. هنگامی که افراد خود را متعلق به یک نهاد یا گروه بدانند، حتی به بهای هزینه‌ی شخصی، در جهت منافع آن عمل می‌کنند.
اقتصاد هویت با افزودن بعد انسانی به نظریه‌ی اقتصادی، چارچوبی نو برای فهم پیامدهای اقتصادی ارائه می‌دهد؛ چارچوبی که در آن ارزش‌ها، فرهنگ و نقش‌های اجتماعی در کانون تحلیل قرار دارند. این کتاب با نثری روان و نگاهی عمیق، برای اقتصاددانان، سیاست‌گذاران، آموزگاران و هرکس که به پیوند میان فردیت و اقتصاد علاقه‌مند است، اثری ضروری و الهام‌بخش به‌شمار می‌رود. آکرلاف و کرانتون یادآور می‌شوند: برای درک تصمیم‌های مردم، ابتدا باید بفهمیم که آن‌ها خود را چه کسی می‌دانند.