کتاب گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک

«گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک» اثر دنی دیدرو، متفکر و فیلسوف برجسته عصر روشنگری، یک اثر پیشرو در نظریه نمایشنامه‌نویسی است که به بررسی هدف، ساختار و ابعاد اخلاقی هنر تئاتر می‌پردازد. این مقاله برای نخستین بار در سال 1758 منتشر شد و دیدگاه دیدرو را درباره شکل جدیدی از درام ارائه می‌کند که از محدودیت‌های کلاسیک تراژدی و کمدی فاصله می‌گیرد و مفهوم «درام بورژوا» یا درام خانگی را معرفی می‌سازد. دیدرو با تفکر دقیق خود، تئاتری را می‌طلبد که زندگی واقعی را منعکس کرده و به‌عنوان تجربه‌ای احساسی و درسی اخلاقی برای تماشاگر عمل کند.
در «گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک»، دیدرو به نقد فرمالیسم تئاتر کلاسیک فرانسوی می‌پردازد و آن را سفت و سخت و غیرقابل ربط به تجربیات روزمره مردم عادی می‌داند. او خواستار رویکردی طبیعی‌تر است که شخصیت‌ها و موقعیت‌های روزمره را در بر بگیرد و شکاف بین تئاتر و زندگی را پر کند. طرفداری دیدرو از گفت‌وگوهای واقع‌گرایانه، توسعه شخصیت‌های ظریف و مضامین مرتبط، تغییرات قابل توجهی را در نظریه دراماتیک نشان می‌دهد و بر تئاتری تأکید می‌کند که همدلی و تأمل اخلاقی را القا کند. دیدرو معتقد است که نمایشنامه باید در خدمت هدفی اجتماعی باشد و زندگی مردم عادی را به‌گونه‌ای به تصویر بکشد که هم هویت و هم درون‌نگری را برانگیزد. او بر این باور است که تئاتر می‌تواند حساسیت‌های اخلاقی مخاطبان را پرورش دهد و شفقت، صداقت و مسئولیت اجتماعی را تشویق کند. همچنین، دیدرو اهمیت ایجاد منظره بصری را که زیبایی طبیعی زندگی را به تصویر می‌کشد، مورد تأکید قرار می‌دهد و درباره دکورهای دقیق و لباس‌های معتبر بحث می‌کند تا غوطه‌وری و ارتباط عاطفی مخاطب با داستان را تقویت کند. دیدرو در «گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک» بر ایده تئاتری تأکید دارد که منعکس‌کننده زندگی واقعی باشد و در خدمت یک هدف اخلاقی عمل کند. او طرفدار جدا شدن از ژانرهای سنتی تراژدی و کمدی برای پذیرش تئاتری است که داستان‌های مردم روزمره را روایت کند و احساسات مخاطب را درگیر نماید. برای دیدرو، درام وسیله‌ای برای همدلی است که درک عمیق‌تری از مبارزات و پیچیدگی‌های اخلاقی بشریت را تقویت می‌کند. او همچنین بر رئالیسم در دیالوگ و شخصیت‌ها تأکید می‌کند و استدلال می‌نماید که بازنمایی اصیل تأثیر عاطفی و طنین نمایش را تقویت می‌کند. دیدرو بر این باور است که درام باید تجربه‌ای غوطه‌ور باشد و با تنظیمات و لباس‌های واقع‌گرایانه، مخاطب را به دنیای شخصیت‌ها منتقل کند. او از طریق این طبیعت‌گرایی، تئاتر را وسیله‌ای برای ترویج فضایل اجتماعی و خوداندیشی می‌داند و هدفش ارتقای درک مخاطب از اخلاق از طریق داستان‌های قابل‌ربط و جذاب است.
«گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک» یک رساله راهگشا است که مسیر تئاتر اروپا را تغییر داد. ایده‌های دنی دیدرو پایه‌گذار درام رئالیستی و روان‌شناختی مدرن بود و از تئاتری حمایت کرد که هم از نظر فکری محرک و هم از نظر احساسی جذاب باشد. دیدگاه او از نمایشنامه به‌عنوان ابزاری برای آموزش اجتماعی و پالایش اخلاقی، تأثیری ماندگار بر توسعه تئاتر غرب گذاشته و "گفتاری پیرامون ادبیات دراماتیک" را به متنی بنیادی در نظریه نمایشنامه تبدیل کرده است. این اثر گواهی بر میراث ماندگار دیدرو به‌عنوان یک اصلاح‌گر در هنر و فرهنگ است.