کتاب سنایی و عطار

سنایی در نیمۀ اول قرن پنجم هجری به دنیا آمد و در غزنه از دنیا رفت. شعر او در تقویت ادبیات عرفانی بسیار موثر بوده است. روزی از گلخن حمام عبور می کرد که دید مجذوب عاشقی به ساقی خود می گوید: «قدحی پرکن تا به کوری چشم ابراهیمک غزنوی، پادشاه مورد ستایش سنایی، بنوشم.» ساقی می گوید: «او پادشاهی عادل است.» پاسخ می دهد: «نه، او مردک بی انصاف و ناخشنودی است.» بار دیگر می گوید: «قدحی پرکن تا به کوری چشم سنایی شاعر بنوشم که احمق است. لاف و گزافی چند فراهم آورده و شعر نام نهاده است.» حکیم سنایی چون این سخنان شنید، از حال برفت و دل او از مخلوق بگردید و از دنیا سرد شد و دیوان مدح ملوک را در آب انداخت و طریقت انقطاع و عبادت را شعار خود ساخت. سنایی با اینکه از موضع اشاعره سخن می گوید، عارف و صوفی مشتاقی است که در راه سلوک قدم برمی دارد. درواقع، زبان رسمی او عرفان است و در قالب شعر، عمیق ترین معانی عرفانی را بیان کرده است. حکیم سنایی برخی از مسائل فلسفی را بی احساس شمرده و با یونان زدگی، به تعبیر امروزی غرب زدگی، مخالفت ورزیده است.