کتاب راهنمای ربانی در تشیع نخستین

محمدعلی امیرمعزی در کتاب «راهنمای ربانی در تشیع نخستین» درباره سرمنشا عرفان در اسلام بحث می کند. امیر معزی، اسلام‌شناس در مدرسه علمیه عالی است. او یکی از دانشگاهیان برجسته در مطالعات تشیع اولیه دوازده امامی است. یکی از ادله اساسی امیر معزی این است که عقاید مافوق طبیعی و فوق عقلانی درباره ائمه دوازده گانه هسته اصلی تشیع دوازده امامی بوده است. این امر او را با این تعبیر رایج در تضاد قرار می دهد که این سنت عقلی به رهبری شخصیت هایی مانند شیخ مفید بود که این هسته را تشکیل می داد. این استدلال ابتدا در کتاب راهنمای الهی در تشیع اولیه مطرح شد و در آثار بعدی او ادامه یافت. این دیدگاه عموما در تقابل با دیدگاه های حسین مدرسی قرار دارد.
به منظور ارائه درکی جدید از دیدگاه های اولیه شیعیان، دیدگاه امیر معزی با بازسازی مفهوم عقلانیت آغاز می شود. فهم متعارف اندیشه امامیه را کلامی عقلی شبیه معتزله می داند. امیر معزی معتقد است که این فرض، فهم روایات اولیه شیعی، به ویژه روایات عقل را که اغلب به عقل ترجمه می شود، مخدوش می کند. در روایات آمده است که عقل وسیله ای است که از طریق آن عقاید ائمه اطهار علیهم السلام فهمیده می شود. با این حال، عقل بعدها به دلیل تأثیرپذیری از فلسفه یونانی با عقلانیت یکی شد، اما در منابع اولیه، عقل بیشتر آن چیزی بود که او آن را «هیرو-هوش» می‌نامید. این «هوش هیرو» دارای چهار بعد است: کیهانی، اخلاقی- معرفت شناختی، معنوی و روحی.