کتاب دفترهای زندان (دفترهای اول و دوم)

مهم‌ترین نوشته‌های یکی از آزادترین و یگانه‌ترین اندیشمندان تاریخ، مجموعه‌ای‌ست که به «دفترهای زندان» مشهور است و سال‌ها منتظر بودیم که با ترجمه و تحقیق حسن مرتضوی منتشر شود. آنتونیو گرامشی در عمر کوتاه 46 ساله‌اش به یکی از نمونه‌ترین روشنفکرانی بدل شد که تاریخ هر کشوری حسرت داشتن همچو اویی را با خود حمل می‌کند. روشنفکری حقیقی که از هیچ‌چیز و هیچ‌کس هراسی نداشت و در راه آزادی و برابری مردم‌اش بی‌وقفه مبارزه کرد؛ با نوشتن، با سخنرانی و حتی با حضور در کف خیابان‌ها و در میان خیل مردم معترض. گرامشی که مارکسیست بود و مارکسیست ماند، مانند همه‌ی روشنفکران چپ تاریخ، سال‌ها شکنجه و زندان را تحمل کرد و درحالی آزاد شد که به دلیل تعمد حکومت فاشیستی ایتالیا در درمان به موقع بیماری‌اش، فقط یک هفته بیرون از زندان زنده ماند. دفترهای زندان، مجموعه‌ یادداشت‌های نظری بی نظیری‌ست که او از 1929 در زندان موسیلینی نوشتنشان را آغاز کرد و تا پیش از مرگ ادامه‌شان داد. این یادداشت‌ها که بعدتر در قالب یک کتاب منتشر شدند، سندی آشکار از جانی آزاد، ذهنی گشوده و اندیشه‌ای متعالی‌اند که جمله‌ به ‌جمله‌شان کلاس درسی‌ست سرشار از تعهد روشنفکرانه، بینش فلسفی، اجتماعی، تاریخی، سیاسی و اقتصادی در کنار احساسات انسانی و نبوغ بی نظیر. مجلد منتشر شده، دفترهای اول و دوم از دفترهای زندان گرامشی را در بر می‌گیرند و باقی دفاتر نیز پس ازاین منتشر خواهند شد. دفاتری که همگی با حرکتی جذاب و درعین‌حال سرشار از بار تئوریک، از میان تاریخ، ادبیات، فلسفه، اساطیر و افسانه‌ها عبور می‌کنند و دست به واکاوی وضعیت اکنون و آینده می‌زنند و شرایطی که منجر به قدرت رسیدن فاشیسم و به زیر کشیده شدن قدرت مردم شده است را شرح می‌دهند. از همین‌روست که دفترهای زندان گرامشی و ایده‌های رهایی‌بخش‌اش از چنان اهمیتی برخوردارند که می‌توان گفت خواندن آن‌ها برای امروز و فردای ما یک ضرورت است که باید با اشتیاق به آن‌ها بپردازیم.