کتاب ذهن و زبان حافظ

اگر بخواهم در حدود سی و پنج مقاله ای را که در این ویراست آمده ، هر کدام را حتی در یک دو پاراگراف معرفی کنم ، کار بیش از حد به درازا خواهد کشید . از سوی دیگر عنوان اغلب ، بلکه تمامی آن مقالات روشن و شفاف و حاکی از موضوع خود است مثل « حق سعدی به گردن حافظ » ، « تأثیر شعر نظامی در شعر حافظ » ، « خواجو و حافظ » ، « گوته و حافظ » ( همدلی از همزبانی بهترست ) یا « اندیشه های ملامتی حافظ » یا « نظری به طنز حافظ » یا « جام عدل » و نظایر آنها . آری چون تعداد مقالات بالا گرفت ، کار مستحب معرفی آنها را در این پیشگفتار درز گرفتم که : ملال خاطر خوانندگان فرهیخته نشود . همینقدر عرض میکنم ، بیش از ۱۵ تصحیح دیوان حافظ و شرح شعر او و کتاب های حافظ پژوهانه در این اثر مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . اغلب مقالات دیگر هریک درباره وجهی از وجوه هنر یا هنرمندی حافظ است ( « میل حافظ به گناه » ، « اندیشه های سلامتی حافظ » ، « حافظ و قرآن » ، « حافظ و عرفان » ، « مدارا در شعر و شخصیت حافظ » و « حافظ و انکار معاد ؟ » ، شرح دو بیت دشوار : ۱ ) چشم جادوی تو خود عین سواد سحر است ۲ ) به پیش خیل خیالش کشیدم ابلق چشم ) . بعضی مقالات نیز به صورت و ساختار شعر حافظ مربوط است ، اصلی تر از همه قرآن و اسلوب هنری حافظ ، که نظریۂ پاشانی و استقلال ابیات غزل حافظ را طرح کرده است و تکمله اش « انقلاب حافظ در غزل » است ، دیگر دستور مندی در سبک و ساختار سخن حافظ » ، « اعجاز در ایهام » ، « اختلاف قراآت » ( بعضی دگرخوانی ها در شعر حافظ ) .