نگارنده در این کتاب، کوشیده گزارشی از مذاهب اسلامی را در دو بخش مذاهب کلامی و فقهی معرفی کند. بر این اساس، وی در آغاز به عوامل پیدایش اختلاف در میان امت اسلامی اشاره کرده و خاستگاه آن را درمیان دیدگاه های اعتقادی یا موضع گیری های سیاسی مذاهب، جست و جو کرده است، از نگاه مولف، عواملی چون دشواری مسائل کلامی، دخالت تمایلات نفسانی، اختلاف گرایش ها، تقلید از پیشینیان، ریاست طلبی و سرانجام نژادپرستی و تعصبات قومی و طایفه ای، از عمده ترین عوامل اختلاف های مذهبی در طول تاریخ بوده است. هم چنین هم جواری مسلمانان با پیروان ادیان گذشته و تشرف برخی از آنان به آیین اسلام، بدون آن که تمامی اندیشه های باطل و افکار خرافی خود را کنار گذاشته باشند، ترجمه شدن فلسفه ی یونان به زبان عربی و رواج آن در میان مسلمانان، وجود آیات متشابه در قرآن کریم و تفاوت توانمندی ها و دیدگاه ها در نحوه ی استنباط احکام شرعی از منابع آن نیز از اسباب فرقه گرایی و تفرقه میان امت اسلامی بوده است. مولف پس از این مقدمه، فرقه هایی را که با انگیزه های سیاسی در جهان اسلام پدیدار گشته اند، معرفی می کند و مذهب شیعه را در کنار فرقه "خوارج" به منزله دو گرایش سیاسی که در برابر مسلمانان قد برافراشتند، مطرح می کند و خاستگاه و انشعاب های آن دو را تبیین می نماید.
او سپس مذاهب اعتقادی را بررسی نموده، از جبریه، معتزله، اشاعره، ماتریدیه و سلفیه به تفصیل سخن می گوید و پایان کتاب خود را به بررسی مذاهب نوپیدایی هم چون "وهابیت"، "بهائیت" و "قادیانیه" اختصاص می دهد.
کتاب تاریخ مذاهب اسلامی
ادیان و مذاهب
محمد ابوزهره
