کتاب آموزشنامه

بدرالدين ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن سعدالله بن جماعه ابن على بن جماعه (639 -733ق)، فقيه شافعى، محدث و قاضى القضاه حموى مصرى بود.
«اِبْن جَماعه»، عنوان خاندانى شافعى مذهب است كه در سده‌هاى 7-9ق (دوره حكومت ممالیک) در مصر و شام عهده‌دار مناصبى بودند. این خاندان، در اصل از حماه سوريه بودند و نسب خود را به قبيله كنانه ساكن عربستان مى‌رساندند. وى در شهر حماه زاده شد و مقدمات علوم و حديث را در زادگاه خویش فراگرفت.
گذشته از اشتغالات علمى بسيارى كه داشت، مهمترين مسأله در زندگى وى، انتصاب به مقام‌هاى مهم اجتماعى و مذهبى است. به نوشته صفدى، او در شوال 687ق نخستين بار به عنوان خطيب و قاضى بيت‌المقدس انتخاب شد، در حالى كه به تصريح ابن فرات در آن هنگام ساكن دمشق بود. با بركنارى قاضى القضاه شافعى مصر در 690ق او از قدس به مصر فراخوانده شد و به عنوان قاضى القضاه آن‌جا نيز انتخاب گرديد. اما با كشته شدن ملك اشرف و دستگيرى ابن سلعوس در اوايل 693ق، ابن جماعه نيز از این سمت بركنار شد. با درگذشت قاضى القضاه شام، شهاب‌الدين محمد بن خُوَيّى در 693ق، ابن جماعه به قاضى القضاتى شام منصوب و راهى دمشق شد و علاوه بر این مقام، تدريس و نظارت بر اوقاف را نيز بر عهده گرفت. در 694ق از جانب ملك زين‌الدين كتبغا به امامت و خطابت جامع اموى نيز برگزيده شد، اما در 696ق از قاضى القضاتى شام بركنار شد و به تدريس و امامت و خطابت جامع اموى اكتفا كرد. در 702ق بار ديگر به قاضى القضاتى مصر به جاى ابن دقيق العيد انتخاب شد و تا 709ق در این سمت باقى بود. به گفته اسنوى او تا اوايل 710ق این سمت را برعهده داشت. وى در 708ق خطابت جامع قلعه الجبل را نيز به دست آورد و در 711ق برای بار سوم به قاضى القضاتى مصر رسيد ‎و در 712ق امامت و خطابت جامع ناصرى را نيز عهده‌دار شد.

در 727ق به علت از دست دادن قدرت بينايى و به قولى بر اثر كم شدن شنوايى، از سمت خویش استعفا كرد. وى در اواخر تصدى مقام قضا، حقوق و مستمرى از جانب حكومت دريافت نمى‌كرد. پس از كناره‌گيرى وى، سلطان برای او هر ماه هزار درهم مقررى تعيين كرد و ابن جماعه مدت 6 سال آخر عمر را در منزل خویش خلوت گزيد، اما مردم برای استفاده و استماع حديث به نزد وى مى‌شتافتند.

ابن جماعه اشعارى نيز داشته كه ابياتى از آن را صفدى و ابن وردى و سبکی آورده‌اند.